2024-03-28T19:48:11Z
https://dpj.ihu.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2200659
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
سخن سردبیر
سید یحیی
صفوی
مفهوم جنگ تلفیقی (Hybrid War) اولین بار پس از جنگ 33 روزه حزب ا.... لبنان با رژیم صهیونیستی وارد ادبیات دفاعی گردید و سپس به عنوان الگوی کلی جنگهای آینده مورد توجه قرار گرفت. بیشتر به این دلیل که حزب ا... توانست تاکتیک و فناوری پیشرفتهی تسلیحاتی خود را در بعد فیزیکی جنگ ( زمین و دریا) به نحو احسن بهکارگیرد، و هم در بعد ادراکی جنگ نیز بسیار موفق ظاهر شد، مواردی مانند کنترل و مدیریت نواحی غیر نظامی، پشتیبانی از روستاهای خط مقدم، جلب همدردی جامعه جهانی، بازگرداندن امنیت و بازسازی مناطق آسیب دیده، خدمات رسانی به آسیبدیدگان و ...
از آن زمان تا کنون شواهدی زیادی در دست است که بازیگران گوناگون بر اساس ایدئولوژی و مقدورات ذهنی و عینی خود، نسخههای منحصر به فردی از همین الگو را به نمایش میگذارند: الگویی با ماهیت چند وجهی، کم شدت، فیزیکی و غیر فیزیکی شامل: جنگ سایبری، نوآوری در دانش و فناوریهای نوظهور، اقدامات دیپلماتیک، پویشهای رسانهای، سناریوهای نبرد ناهمتراز، تروریسم جهانی ( اکنون توسط تکفیریها)، جنایات سازمان یافته بینالمللی، چالشهای اجتماعی، اختلال در بهکارگیری منابع ( مانند منابع انرژی)، بهرهگیری از نقاط ضعف جهانی شدن ( مانند دسترسی به جریان آزاد اطلاعات، جابجایی پول، کالا و انسان) و ...
در واقع جنگجویان تلفیقی تلاش میکنند تا توانایی بهکارگیری همزمانِ ابزارهای متعارف و غیر متعارف را برای دستیابی اهداف خود کسب کنند. البته جنگهای تلفیقی محدود به بازیگران غیر دولتی نبوده و کشورها نیز میتوانند در قالب جنگ متعارف از عناصری تلفیقی استفاده کنند، از حملات سایبری گرفته تا هکهای زیستی ( مانند استفاده از امواج الکترومغناطیس و ایمپلنتهای مغناطیسی کنترل رفتار، تغییر توالی ژنتیکی، خوراندن جمعی مواد و داروهای خاص به جمعیت هدف برای اهداف امنیتی و ...) و کاربردهای فناوری نانو در جنگ.
تلفیق ابزارهای متنوع در جنگ پدیدهی جدیدی نیست، اما این که در محیط امنیتی حاضر شاهد وقوع همزمان جنگهای چند وجهی در قالب یک رهیافت کلنگر هستیم که روشهای سنتی و غیر سنتی، و نیز بازیگران دولتی و غیر دولتی را دربر میگیرد، پدیدهای جدید است. به بیان دقیقتر، امروز این امکان برای بسیاری از بازیگران دولتی و غیر دولتی به وجود آمده تا در جنگ تلفیقی پنج مشخصه اصلی را در کنار هم قرار دهند: اول، اولویت رفتار بر ساختار؛ دوم، همزمانی در اجرای موازی ( و نه متوالی) حالتهای گوناگون جنگ؛ سوم، ترکیب متنوع منابع و ابزارهایی که تا پیش از این ناهمگون تصور میشدند؛ چهارم، هنجار شکنی یعنی نادیده گرفتن اصول و قواعد موجود. در شماره آتی نشریه سیاست دفاعی به بیان روشن تر این موضوع خواهیم پرداخت.
فصلنامه سیاست دفاعی
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203263_065fa9b50a2c76a918a127fefae499e1.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
سیاست خارجی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران (مورد کاوی چشمانداز بیست سالهی جمهوری اسلامی ایران)
منصور
حیدری
سید محمدجواد
قربی
مجتبی
محمدی
مجتبی
محمدی
جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به اهداف ترسیمشده در اسناد فرادستی خود، نیازمند توانمندی در حوزهی سیاست خارجی میباشد. در این مسیر، رسیدن ایران به جایگاه برتر منطقهای و قدرت اول جهان اسلام بهعنوان یکی از اهداف ترسیمشده در سند چشمانداز بیستسالهی جمهوری اسلامی ایران، نیازمند توانایی در قدرت نرمافزاری است. به همین دلیل، مقالهی حاضر سعی دارد به بررسی منابع قدرت نرم ایران در حوزهی سیاست خارجی بپردازد و بهطور موردی، سند چشمانداز 1404 را بهعنوان یکی از اسناد فرادستی جمهوری اسلامی ایران مورد مداقه قرار دهد. سؤال اصلی عبارت است از «مؤلفههای سیاست خارجی مؤثر بر ارتقای قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سند چشمانداز بیستساله کدامند؟» برای تجزیه و تحلیل سند چشمانداز بیستساله از روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعات کتابخانهای استفاده میشود. فرضیهی اصلی مقاله به این قرار است که «مؤلفههای مرتبط با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سند چشمانداز بیستساله، ارتباط وثیق و عمیقی با افزایش قدرت نرمِ جامعهی ایرانی در افق ترسیم شده دارند و مؤلفههای الهامبخشی و حضور فعال و مؤثر در جهان اسلام، تعاملسازنده و مؤثر در روابط بینالملل، تأثیرگذاری بر همگرایی منطقهای و جهان اسلام، و رعایت اصول عزت و مصلحت در حوزهی سیاست خارجی میتوانند قدرت نرم ایران را از طریق افزایش میزان مشروعیت نظام سیاسی در عرصهی بینالملل، حفظ پرستیژ بینالمللی، مدیریت و جهتدهی به افکار عمومی ارتقا بخشند و جامعهی ایرانی را در مسیر تحقق تحقق آرمانها و اصول مندرج در چشمانداز بیستسالهی جمهوری اسلامی ایران کمک نماید.»
قدرت نرم
سیاست خارجی
سند چشمانداز
الهامبخشی
همگرایی منطقهای
تعاملسازنده
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203264_fdf46840b43ad0e51717969aa47515eb.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
تأثیر ساخت مجموعههای امنیتی بر امنیت منطقهای (مطالعهی موردی مجموعهی امنیتی خلیج فارس)
ابراهیم
طاهری
امین
صادقی
مجموعههای امنیتی یکی از مفاهیم نوین در مطالعات امنیتی محسوب میشود که هدف از آن بررسی معمای امنیت در درون مجموعهی امنیتی است. در این راستا، بهمنظور بررسی امنیت ملی و منطقهای میبایست به بررسی ساخت مجموعهی امنیتی و ویژگیهای آن پرداخت. پس از بررسی، بر اساس اینکه ساخت درونی مجموعهی امنیتی، تهدیدات یا منافع مشترک را تقویت کنند، سازههای امنیتی فردگرایانه یا جمعگرایانه شکل میگیرد.
بنابراین، مقالهی حاضر در صدد است که به بررسی ساخت مجموعههای امنیتی بر امنیت منطقهای بپردازد. مطالعهی موردی خلیج فارس به همین علت، امنیت ملی کشورهای منطقه بهخصوص کشورهای مستقل با تهدیدات جدی و پیچیده شدن روزافزون معمای امنیت روبرو هستند. به همین دلیل، سؤال پژوهش بر محوریت این موضوع شکل میگیرد که مجموعههای امنیتی با چه الگوهایی از امنیت روبرو بوده و این الگوها چه پیامدهای امنیتی را در پی دارند؟ این موضوع در مورد مجموعهی امنیتی خلیج فارس چه دلالتهایی را در پی دارد؟ در پاسخ میتوان مطرح کرد که الگوی امنیتی حاکم در مجموعهی امنیتی خلیج فارس الگوی امنیتی فردگرایانه از نوع بازدارندگی یکجانبه و موازنهی قوا میباشد. در مجموع، هدف این پژوهش بررسی الگوی امنیتی موجود در خلیج فارس و پیامدهای امنیتی حاصل از آن را در جهت تدوین سیاست خارجی کشورهای منطقه بهخصوص جمهوری اسلامی ایران است. بدین ترتیب، روش مقاله بهمنظور بررسی فرضیههای مربوطه توصیفی- تجربی میباشد و پژوهش از نوع مطالعه موردی است.
نظریهی مجموعهی امنیتی
سازههای امنیتی فردگرایانه یا جمعگرایانه
نظریهی کاتزنستاین
الگوی امنیتی
امنیت ملی و منطقهای
الگوی امنیتی در خلیج فارس
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203265_1584ff49dacf3bde838bb81a1a5e8d54.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
بررسی مفهوم و جایگاه امنیت و دفاع در اندیشهی امام خمینی(ره)
محمود
واثق
نرجس سادات
حسینی
امنیت و دفاع از جمله موضوعات پر اهمیتی بهشمار میروند که جایگاه خاصی در مطالعات سیاسی و اجتماعی دارند، از جمله اندیشمندان برجستهای که در این زمینه به اظهارنظر پرداخته و طی مباحث فلسفی، کلامی و فقهی به تبیین مفهوم، جایگاه و کارکرد دو موضوع امنیت و دفاع مبادرت نموده است، امام خمینی(ره) میباشد. غالب آرا و دیدگاههای امام خمینی(ره) در این زمینه را میتوان عمدتاً در مباحث فقهسیاسی ایشان ملاحظه نمود. از نظر امام خمینی(ره)، امنیت در حوزهی فردی، مستقیماً با امنیت در حوزهی اجتماعی گره میخورد و مکمل یکدیگر محسوب میگردد. به عبارتی، امنیت فردی که تابع احساسات افراد میباشد، در شکل جمعی معادل امنیت اجتماعی است. البته به نظر میرسد استمرار زندگی عمومی همان بقای حیات اجتماعی و عمومی بوده و امنیت افراد با امنیت جامعه به هم پیوسته است. زمانی که امنیت چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی با تهدید و خطرات گوناگون مواجه میشود، بحث دفاع پیش میآید.
در مقالهی حاضر تلاش شده تا موضوع امنیت و دفاع در رابطه با حفظ کیان جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه امام خمینی(ره)، با روش توصیفی- تحلیل محتوا و از نوع تحقیقات بنیادی است که مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اطلاعات مربوط از روش کتابخانهای و رایانهای گردآوری شده است. و در مرحلهی بعد، با اتکا به دادههای مزبور، به تحلیل آرا و دیدگاههای امام خمینی(ره) در زمینهی امنیت و دفاع پرداخته شده است. از سخنان امام خمینی(ره) میتوان چنین دریافت که دفاع سازوکاری فلسفی و واقعگرایانه بهحساب میآید و به معنای دفع دشمن و تدارک بازدارندگی مؤثر بوده و قاعدهای مبنایی و حیاتی است. بنابراین، تفکر در مبانی اندیشهی دفاعی اسلام از مقدمات اولیهی تنظیم امور دفاعی جامعهی اسلامی و ایجاد امنیت بهشمار میرود و در مراحل بعد، نحوهی یافتن راهکارهای مطلوب در موضوع دفاع حائز اهمیت میشود.
امنیت
دفاع
مبانی اندیشهی دفاعی اسلام
مقدمات اولیهی تنظیم امور دفاعی جامعهی اسلامی
امام خمینی(ره)
جمهوری اسلامی ایران
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203266_bb94ab8e25067b8f845d7b7a3f842855.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
رفتارشناسی ترکیه در قبال تحولات سوریه در پرتو دکترین عمق راهبردی
سید حمزه
صفوی
سید مهدی
نبوی
ترکیه کشوری با اهمیت ژئوژلیتیک و ژئواستراتژیک است که تا پیش از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه توجه چندانی به غربآسیا (خاورمیانه) نداشت، اما با به قدرت رسیدن این حزب و در راستای دکترین عمق راهبردی و سیاست تنش صفر با همسایگان نقش فعالی را در منطقه ایفا نمود. علیرغم تلاش برای به صفر رساندن مشکلات با همسایگان، پس از شروع بحران در سوریه، ترکیه موضعی پیچیده از میانجیگری تا حمایت از مخالفان و تلاش برای سقوط بشار اسد را اتخاذ نمود.
این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی در پی رفتارشناسی ترکیه در قبال بحران سوریه در پرتو دکترین عمق راهبردی است. یافتههای این پژوهش سه نوع رفتار میانجیگری، تلاش برای ایجاد کمربند اخوانی و قرار گرفتن در پازل غرب برای مهار ایران و محور مقاومت را در رفتار ترکیه برای افزایش عمق راهبردی خود تبیین میکند.
ترکیه
حزب عدالت و توسعه
عمق راهبردی
تحولات سوریه
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203267_fb004d8c7379b7f990190ad22dc72f6e.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
کاربست الگوی بومی قدرت نرم در روند سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
مرتضی
اسمعیلی
علیرضا
فرشچی
امروزه جهانیشدن همگام با ایجاد تحول در سایر حوزههای حیات بشری، باعث تغییر در ماهیت و اشکال قدرت و افزایش تأثیر قدرت نرم بر روند سیاست خارجی کشورها شده است؛ بهنحوی که قدرت نرمافزاری ضمن برخورداری از هزینه و خطرپذیری کمتر نسبت به قدرت سختافزاری، زمینه را برای ظهور و قدرتسازی بازیگران متوسط و منطقهای در عرصهی روابط بینالملل فراهم آورده است. در این راستا، شکاف عمیق موجود بین پتانسیلهای بسیار و دستاوردهای اندک جمهوری اسلامی ایران در حوزهی قدرت نرم به دلیل فقدان الگوی بومی کاربست این مفهوم در سیاست خارجی کشور از یک سو، و ضرورت مضاعف الگومندی سیاست خارجی و همچنین مقابله با برداشت توصیفی و هژمونیک از قدرت نرم در مفهوم غربی آن از سوی دیگر، باعث شده است تا نگارنده در این مقاله تلاش نماید تا از رهگذر ارائهی یک «الگوی بومی منبعمحور» از قدرت نرم و «کاربست آن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»؛ ضمن شکستن انحصار الگوی فعلی، زمینهی بهرهمندی کشور از کارویژههای نرمافزاری قدرت را در حد توان فراهم آورد.
الگوی بومی
جمهوری اسلامی ایران
رویکرد منبعمحور به قدرت نرم
سیاست خارجی
قدرت نرمافزاری و سختافزاری
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203268_c2de8d426bab7f451291eccae73dee77.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
بیثباتیهای غربآسیا (خاورمیانه): بازیگران منطقهای و یاریگران فرامنطقهای
محمدرضا
رستمی
تحولات غربآسیا (خاورمیانه) سبب درگیر شدن بازیگران متنوع و متفاوت دولتی و غیردولتی شده است. این بازیگران، با اهداف، مواضع، ایدئولوژی و رفتار متفاوت و حتی متضاد سبب تداوم بحران در منطقه شدهاند. بازیگران غیردولتی از گروههای اسلامگرا تا جریانات تروریستی- تکفیری از یک سو و کنشگران دولتی منطقهای و فرامنطقهای از سوی دیگر، در تلاشاند کشاکش قدرت را به سود خود به پایان رسانند. در این بین، آنچه ذهن تحلیلگر سیاسی را به خود مشغول میکند، این موضوع است که با توجه به منافع و خواستهای متباین کنشگران، چه چشماندازی برای صلح و ثبات منطقهای وجود دارد؟ در این روند، شناخت اهداف و کنشگری بازیگران مختلف بهعنوان متغیر اصلی تأثیرگذار بر بیثباتیهای جاری منطقه و تحلیل چشمانداز ثبات و صلح در غربآسیا به منزلهی متغیر وابسته اهمیت دارد.
این مقاله با استفاده از نظریهی جنگ و صلح منطقهای استدلال میکند که گرچه قدرتهای بزرگ فرامنطقهای، نقش و اثرگذاری قابلتوجهی در مناطق بحرانی غربآسیا دارند، ولی ریشهها و بسترهای خشونت و تنش، در اصل منطقهای هستند؛ بنابراین،، جلوگیری از جنگ گرم و حاکم ساختن صلح گرم در غربآسیا، به صرف فعالیت و ارادهی بازیگران فرامنطقهای میسر نیست و نقش بازیگران فرامنطقهای حداکثر در قالب ایجاد جنگ سرد و یا صلح سرد تأثیرگذار است. علاوه بر این، با توجه به کشمکشهای موجود بین قدرتهای منطقهای، تبدیل جنگ سرد منطقهای به صلح سرد نیز با دشواری روبروست.
غربآسیا (خاورمیانه)
مناطق بیثبات
بحران
جنگ سرد
جنگ گرم
نظریهی جنگ
صلح سرد
کنشگران دولتی منطقهای و فرامنطقهای
بازیگران غیردولتی
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203269_3f38704096cf00d3a038ed23bb67803c.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
ارائه الگوی امنیت زیست محیطی ازمنظر حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی)
مهدی
زروندی
سید محمود رضا
شمس دولت آبادی
سید جواد
امینی
در چند دههی اخیر، به موازات پیشرفت علوم و فناوریهای مدرن و نقش آن در شتاب بخشیدن به توسعهی صنعتی و اقتصادی، با نگرش یکجانبه به نفع بهرهبرداری هرچه بیشتر از منابع طبیعی و ترجیح منافع اقتصادی بیشتر در کوتاهمدت، نشانهها و پیامدهای ناپایداری محیطزیست، بیش از هر زمان دیگری از تاریخ حضور بشر در کرهی زمین، در همهی مقیاسهای جهانی، منطقهای و محلی، بروز و ظهور یافته است. بحرانهای پیچیدهی محیطزیستی و بروز انواع بلایای طبیعی و از جمله تغییرات شدید در اقلیم و آبوهوای جهانی، تخریب و نابودی جنگلها و انقراض گونههای زیستی، کاهش شدید منابع تجدیدناپذیر بهواسطهی بهرهبرداری بیرویه و محدودیت توان جذب زمین در مقابل انبوهی از پسماندها و ضایعاتی که همه روزه در اثر مصرف ناپایدار منابع و کالاها بهوجود میآیند، همه و همه تنها بخشی از نشانهها و هشدارها در مقابل هجمهی نامعقول و دخالتهای نابجای انسان قرن بیستویکم در نظام خودگردان طبیعت است.
بدین ترتیب، این مقاله ضمن بررسی بیانات مقام معظم رهبری بهصورت تحلیلمحتوا، مهمترین ابعاد، مؤلفهها و شاخصها، یک چارچوبی که بتواند امنیت محیطزیست را تدوین نماید، استخراج کرده و در انتها ضمن تهیهی جدول ویژگیهای امنیت محیطرزیست، الگوی آن را نیز ترسیم نموده است.
امنیت محیطزیست
امنیت زیستمحیطی از منظر حضرت امام خامنهای
توسعهی صنعتی و اقتصادی
جرمانگاری
منابع تجدیدناپذیر
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203270_803bdf9bb0fa42fec96844cc1dd74921.pdf
سیاست دفاعی
1025-5087
1025-5087
1395
25
94
چکیده انگلیسی
سید سعادت
حسینی
فصلنامه سیاست دفاعی
فصلنامه سیاست دفاعی
2016
04
20
https://dpj.ihu.ac.ir/article_203271_3ce9562a557d787b935e58c2b222bc86.pdf