دانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720140818مجله سیاست دفاعی شماره 77202766FAمجلهسیاست دفاعی 77Journal Article2014081877https://dpj.ihu.ac.ir/article_202766_cd051bc19224956e7e53d562abb7451d.pdfدانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720090519بازاندیشی مفاهیم و بنیادهای جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در پارادایم پستمدرنیسم202767FAزهراپیشگاهی فرددانشکده جغرافیای دانشگاه تهرانوحیدکیانیJournal Article20131110پژوهش یا تحقیق علمی، مجموعهی فعالیتهای منظمی است که براساس یک دیدگاه نظری معین، که متأثر از روششناسی خاصی میباشد، به سؤالاتی میپردازد که در ذهن محقق ایجاد میشود. در هر نظریه یا پارادایمی سه عنصر هستیشناسی، شناختشناسی و روششناسی وجود دارد. ارتباط نظامیافتهی این سه عنصر با یکدیگر، میتواند به ارائهی یک تحقیق با هویت علمی منجر گردد. نظریههای جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در حال انتقال به وضعیت جدیدی است و سیمای آن بهتدریج دگرگون میشود. اولاً، مسائل، مفاهیم و واژههای جدیدی (از قبیل اقتصاد سیاسی بینالملل، فمینیسم، محیط زیست، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک عمومی، جهانی شدن) در بحثهای جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک مطرح میشوند. ثانیاً، برخی مفاهیم و اندیشههای رایج در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک (از قبیل حکومت، حاکمیت، مرز، امنیت، حقوق اقلیتها و حقوق بشر) به شیوهی جدیدی تعریف شدهاند. مقالهی حاضر در صدد است تا نشان دهد که چگونه تحول روششناسیها و شناختشناسیهای موجود در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، موجب تحول در ساختار نظریهپردازی در جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک شده است. در این زمینه به نقش نظریههای پستمدرن در این عرصهها پرداخته شده است.https://dpj.ihu.ac.ir/article_202767_148ba62b778d1431afc77bbcd00d75cc.pdfدانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720090519سیاست دموکراسیسازی در کابینههای بعد از جنگ سرد امریکا (کلینتون، بوش و اوباما)202768FAسید اصغرکیوانحسینیراحلهجمعه زادهراحلهجمعه زادهJournal Article20131110دموکراسیسازی، به بخش خاصی از سیاستهای لیبرالی امریکا بهویژه در سالهای بعد از جنگ سرد اشاره دارد. در این نوشتار مهمترین وجوه مشترک سه دولت بعد از جنگ سرد امریکا؛ یعنی کلینتون، بوش و اوباما در حوزهی دموکراسیسازی مورد بررسی قرار گرفته و تأکید میشود که این نوع جهتگیری نرمافزاری، بهتدریج از پیوند عمیقتری با ملاحظههای امنیتی این دولت برخوردار شده و رهبران این دولت کوشیدهاند در سایهی پیشبرد رویکرد یاد شده، زمینهی تحقق دغدغههای امنیتی موردنظر را بهویژه در ارتباط با مناطق اسلامی و خاورمیانه فراهم آورند.https://dpj.ihu.ac.ir/article_202768_d1b90a46f7b5b4d7c1e4f21f94792487.pdfدانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720090519سنجش عوامل واگرایی ژئوپلیتیکی بین ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و راهبردهای مقابله با آن202769FAعباسعلیپورعلیبختیارپوربراتفرجیJournal Article20131110هدف این مقاله سنجش عوامل واگرایی در روابط ایران با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است. روششناسی تحقیق بر پایهی نظریهی انسجام سیستمی است. روش تحقیق در مقالهی حاضر میدانی (پیمایشی) است. ابزار اصلی گردآوری اطلاعات پرسشنامه و روش تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارSPSS صورت پذیرفته است. در مجموع، پانزده عامل در جهت ایجاد واگرایی بین ایران و این کشورها مورد سنجش قرار گرفت که در بین عوامل مذکور بهترتیب میتوان به اختلافات مذهبی و عقیدتی، برداشت متفاوت از امنیت، ایرانهراسی، ناسیونالیسم، اختلافات ارضی و افزایش قدرت ایران در بستن تنگهی هرمز اشاره کرد. به لحاظ تأثیرگذاری این عوامل بر حسب مؤلفههای چهارگانه، بهترتیب مؤلفههای نظامی امنیتی، اجتماعی فرهنگی، سیاسی دیپلماتیک و مؤلفههای اقتصادی مطرح میباشند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که مجموعهای از عوامل و مؤلفهها با ماهیت و کارکردهای متفاوت در ایجاد واگرایی بین ایران و این کشورها نقش آفرینی میکنند. بخشی از عوامل واگرا مختص به خود منطقه و دارای ماهیتی درونزا و بخشی دیگر در نتیجهی نقشآفرینی ژئوپلیتیکی سیستم مداخلهگر در منطقه بهوجود آمده است.https://dpj.ihu.ac.ir/article_202769_1572c37062cbc4999e578ebacbbd2c17.pdfدانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720090519ابعاد فکری و مادی ضد ژئوپلیتیک202770FAاسکندرمرادیدانشگاه پیام نورJournal Article20131110هدف اصلی این مقاله فهم واکنشهای ضد ژئوپلیتیکی و ابعاد فکری و مادی آن است. منظور از بُعد فکری، نظریهپردازی و بعد مادی «پراکتیس» است. واکنشهای ضد ژئوپلیتیکی در دورههای مختلف نظم ژئوپلیتیکی متفاوت است. ضد ژئوپلیتیک بازخورد گفتمانهای سلطه است. ضد ژئوپلیتیک میتواند اشکال متفاوتی داشته باشد؛ از گفتمانهای مختلف روشنفکران دگراندیش گرفته تا راهبردها و تکنیکهای جنبشهای اجتماعی. معمولاً تاکتیکها و راهبردهای ضد ژئوپلیتیکی توسط گفتمانهای مختلف دگراندیشان توجیه میشود. منطق ژئوپلیتیک و ضد ژئوپلیتیک در حوزههای نظری و پراکتیس مشابه است. ژئوپلیتیک توسط گفتمان (قدرت) مشروعیت مییابد و ضد ژئوپلیتیک با ضدگفتمان (مقاومت). حوزهی جغرافیایی و میدان عمل ضد ژئوپلیتیک، تابعی از ژئوپلیتیک است. ضد ژئوپلیتیک هم در داخل مرزهای دولت عمل میکند و هم فراتر از مرزها میرود. دگراندیشی ضد ژئوپلیتیک گاهی معطوف به تغییرات ساختاری قدرت در داخل مرزهاست و گاهی درپی تغییرات بنیادین در اقتصاد سیاسی بینالملل و سیاست جهانی. از نقطهنظر روششناسی نیز در این مقاله رویکرد «میشیل فوکو» به مقولهی دانش و قدرت، موسوم به «تبارشناسی دانش» پیرو شده است.https://dpj.ihu.ac.ir/article_202770_9874d7595b864362296cf3061ba6fcf1.pdfدانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720090519رفتار ژئوپلیتیکی ترکمنستان در برابر ایران؛ تاختن اسب روی لبهی تیغ202771FAرضاجنیدیJournal Article20131110پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ظهور جمهوریهای تازه استقلالیافتهی آسیای مرکزی، همواره این سؤال مطرح بوده که این کشورها چه رویکردی در قبال ایران اتخاذ خواهند نمود. با توجه به نقش پایدارتر عوامل و ملاحظات ژئوپلیتیکی نسبت به سایر عوامل تعیینکنندهی رفتار عملی کشورها، هدف این مقاله ارزیابی رفتار ژئوپلیتیکی ترکمنستان در قبال جمهوری اسلامی ایران است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که ترکمنستان با در نظر گرفتن تمامی فرصتها و محدودیتهای ژئوپلیتیکی خود، همواره از الگوی رفتاری محافظهکارانه و مسالمتجویانه در برابر ایران پیروی خواهد کرد؛ با این وجود، در مورد برخی مسائل اساسی و بنیادین مانند ترانزینت انرژی و تعیین رژیم حقوقی دریای خزر که به میزان زیادی تعیینکنندهی نقش ایران در آیندهی منطقه نیز هستند، ملاحظات جمهوری اسلامی ایران را در نظر نخواهد گرفت.https://dpj.ihu.ac.ir/article_202771_b3e075c39d9f79a959f07a7226e470b7.pdfدانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720090519نقش تنگناهای ژئوپلیتیکی در راهبرد جنگطلبانهی عراق202772FAچمرانبویهمرادکاویانی رادمرادکاویانی رادرضاجنیدیJournal Article20131110کشورها بهمنظور حفظ و توسعهی قدرت ملی و نیز دستیابی به اهداف تعیین شدهی خود اقدام به تدوین راهبرد ژئوپلیتیکی در پیوند با دیگر قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای میکنند. از اینرو، نظامهای سیاسی کوشیدهاند تا از طریق تصرف یا نفوذ در سرزمینهایی که میتواند مکمل ژئوپلیتیک آنها باشد، از یکسو اقدام به رفع تنگناهای ژئوپلیتیکی (محدودیت سرزمین و منابع) و از سوی دیگر، به افزایش وزن ژئوپلیتیکی خود اقدام کنند. تنگناهای ژئوپلیتیکی، کشورها را در موقعیتی قرار میدهد که برای رفع معضل فضایی ـ سرزمینی خود لاجرم دست به اقدامات و راهبردهای جبرانی همچون جنگ بزنند. کشور عراق است بهلحاظ ساختگی بودنش وارث تنگناهای ژئوپلیتیکی عمدهای از جمله، ناکارامدی کرانههای جنوبیاش در خلیج فارس برای دسترسی به آبهای آزاد است. از اینرو، عراق چه در زمان رژیم بعث و چه در زمان حکومت جدید آن همواره در پی حل معضل ژئوپلیتیکی خود بوده است. در این راستا، این کشور مبادرت به دو جنگ منطقهای با کشورهای ایران و کویت در زمان حکومت صدام نمود. تکاپوهای ژئوپلیتیکی عراق پس از سقوط صدام و در زمان حکومت جدید نیز موجب تشدید مجدد تنشهای مرزی عراق با ایران و کویت شده است. این مقاله به تشریح این مسأله میپردازد که تنگناهای ژئوپلیتیکی عراق در عدم دسترسی آسان به آبهای آزاد باعث شده است که حاکمان بغداد چه در زمان رژیم بعث و چه در زمان حکومت جدید راهبرد ژئوپلیتیکی خود را بر مبنای تحصیل سرزمین و توسعهی فضایی حیاتی تعریف کنند.https://dpj.ihu.ac.ir/article_202772_a830a797935d1a06a1c5c13d218cdf9d.pdfدانشگاه جامع امام حسین علیه السلامسیاست دفاعی1025-5087207720090519تحلیل ژئوپلیتیک سوریه: بستری برای تدوین سیاست خارجی ایران در خاورمیانه202773FAکاظمذوقی بارانیروحا...قادری کنگاوریروحا...قادری کنگاوریمحمدرضافراتیJournal Article20131110مقالهی حاضر، تحولات ژئوپلیتیک سوریه را در خاورمیانه مورد بررسی قرار داده و جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در برابر این تحولات مشخص مینماید. این نوشتار، ضمن بیان تغییرات ژئوپلیتیکی ایجاد شده در منطقه، تلاش میکند تأثیر این تغییرات را بر نقشآفرینی بازیگران این عرصه نیز تشریح کند. این نقشآفرینان به چند دستهی عمده تقسیم میشوند. بازیگرانی مانند: ایران، عربستان و ترکیه، که بهطور سنتی بهعنوان بازیگران منطقهای دارای نقش مؤثری بودهاند و بهنظر میرسد حفظ منافع حیاتی آنها نه تنها از سوی کشورهای منطقه، بلکه از سوی قدرتهای جهانی از ضروریات برقراری ثبات و امنیت در منطقه است. سایر کشورهای این منطقه، دومین گروهی هستند که نقش آنها در این مطالعه بررسی میشود. گروه سوم، بازیگران برونمنطقهایاند که بازیگری و دیدگاه آنها در تحولات منطقهای تأثیر دارد. با این وصف، شناخت دقیق و عمیق بسترهای مساعد و نامساعد ژئوپلیتیکی تحولات سوریه، زمینهها و رویکردهای تحقق فرصتها و مقابله با چالشهای گوناگون برای حضور مؤثر جمهوری اسلامی ایران در تحولات خاورمیانه، کمترین هزینه و بیشترین منافع را در پی خواهد داشت. در این تحقیق از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده، اطلاعات مورد نیاز، از اسناد و مدارک مکتوب (کتب، مجلات تخصصی، مقالات) و نیز از اطلاعات شبکهی جهانی اینترنت جمعآوری شده است.https://dpj.ihu.ac.ir/article_202773_b822bf2216fcba7be73d313cdead84ff.pdf