بازخوانی مدیریت راهبردی ملی ایران و عراق در دفاع مقدس از نگاه کارشناسان بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه جامع امام حسین(ع)

2 کارشناسی ارشد دانشگاه جامع امام حسین(ع)

چکیده

یکی از مهم­ترین موضوعات مطرح در هر درگیری نظامی و به طور طبیعی در جنگ ایران و عراق راهبردهای کلان و ملی است که دو کشور برای رسیدن به نتیجۀ مطلوب خود در مدت درگیری نظامی اتخاذ کرده و تحرکات تهاجمی و تدافعی خود را بر آن بنیان نهاده­اند؛ کشف و تحلیل و ارزش­گذاری این راهبردها از مهم‌ترین علاقه­های کارشناسان و اندیشمندان حوزه‌های گوناگون از جمله نظامی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و غیره است. تاکنون کارشناسان، نظریه‌پردازان و تحلیل­گران خارجی بسیاری از منظر راهبردی به جنگ ایران و عراق پرداخته و آثار متعددی را در این رابطه پدید آورده­اند؛ مزیت مطالعه و جستجوی این آثار آشنایی با دیدگاه‌ها و نظرات متفاوت دربارۀ دفاع مقدس، عمق­بخشی به تحلیل‌های داخلی، تطبیق راهبردهای اتخاذ شده با یکدیگر و به روز رسانی تجربیات پیشین و همچنین در صورت لزوم پاسخ­دهی به شبهات مطرح شده آن‌ها است. هدف این مقاله تبیین و بررسی اجزا و عناصر راهبرد ملی دو طرف درگیر در جنگ از نگاه کارشناسان خارجی است. این پژوهش از روش توصیفی ـ تحلیلی بهره برده و راهبردهای ملی و مدیریت راهبردی هر دو کشور ایران و عراق در طول جنگ را از دیدگاه اندیشمندان بین‌المللی بررسی می­کند. به وسیلۀ پژوهش و بررسی‌های انجام شده این نتیجه به دست آمده است که ماهیت جنگ‌ها از جمله جنگ ایران و عراق به دلیل تأثیرپذیری از شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی متفاوت بوده و در نتیجه راهبردهای متفاوت و گوناگونی را از دو طرف درگیر در جنگ، سبب شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rethinking Iran's and Iraq's National Strategic Management in the Holy Defense as Viewed by the International Experts

نویسندگان [English]

  • ahmad mozafari 2
  • javad shmsoddini 2
1
2 کارشناسی ارشد دانشگاه جامع امام حسین(ع)
چکیده [English]

One of the most important issues debated in any military engagement, and understandably in Iran-Iraq war is the macro and national strategies, which both countries adopted during their military engagement in order to achieve their intended result, and adopted them as the basis of their own defensive and offensive movements. Discovering, analyzing and rating these strategies is something in which experts and thinkers in various fields including military, economic, social, political...etc. are most importantly interested. So far, many foreign theoreticians and analysts have addressed the Iran-Iraq war in strategic point of view, producing various works in this field. The merit that lies in studying and searching these works is getting introduced to different views and perspectives on the Holy Defense, extending internal analyses, comparing and contrasting the adopted strategies, updating prior experiences, as well as removing the doubts instilled into one’s minds. The objective of this article is to explain and study the elements of national strategies of both parties to war as viewed by foreign experts. This research uses analytical-descriptive method, addressing the national strategies and strategic management of both Iran and Iraq throughout the war according as they are viewed by international thinkers. The result achieved out of the studies is that the nature of wars including the Iran-Iraq war is different due to its being under the influence of differing political, social and cultural contexts, hence leading to different strategies on the part of the two parties to the war.

کلیدواژه‌ها [English]

  • holy defense
  • strategy
  • strategic management
  • national strategy
آراسته خو، محمد (1369)، نقد و نگرش بر فرهنگ اصطلاحات علمی ـ اجتماعی، تهران: نشر گستره.
آقابخشی، علی (1375)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: مرکز مطالعات و مدارک علمی ایران.
احمدی، حسین (1377)، برنامه­ریزی راهبردی و کاربرد آن،‌ تهران: کانون فرهنگی انتشاراتی سایه نما.
اسپوزیتو، جان ال (1388)، انقلاب ایران و بازتاب های جهانی آن، ترجمۀ محسن مدیر شانه چی، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ سوم، تهران: باز.
اعرابی، سیدمحمد. دهقان، نبی‌الله (1390)، «روش­های تحقیق در مدیریت استراتژیک»، فصلنامۀ استراتژیک، ش 60.
بلوچ، موریس. هاروی، جان (1384)، «جنگ خلیج‌فارس»، فصلنامۀ مطالعات ملی، ش 22.
بیان، حسام‌الدین (1368)، «مدیریت استراتژیک»،‌ فصلنامۀ مدیریت دولتی، ش 7.
بیلیس، جان. بوث، کن. گارنت، جان. ویلیامز، فیل (1373)، استراتژی معاصر، نظریات و خط‌مشی‌ها، ترجمۀ هوشمند میرفخرایی، تهران: نشر وزارت امور خارجه.
پولاک، مایکل (1389)، آنچه گذشت (درس­هایی از جنگ ایران و عراق)، ترجمۀ مهدی خسروی نژاد، تهران: ایران سبز.
تریپ، چارلز (1384)، «جنگ ایران و عراق؛ هویت، ایدئولوژی و واقعیت»، فصلنامۀ مطالعات ملی، ش 22.
جوینر، کریستوفر سی (1389)، درس­هایی از راهبرد، حقوق و دیپلماسی در جنگ ایران و عراق، ترجمۀ داود علمایی کوپایی، تهران: مرز و بوم.
الخفاجی، عصام (1378)، «جنگ و جامعه، عراق در مسیر نظامی شدن»، فصلنامۀ گفتگو، ش 23.
خوری، دینا (1392)، «معرفی و نقد کتاب، عراق در دوران جنگ، نظامی شدن، شهادت و یادآوری»، فصلنامۀ مطالعات خاورمیانه، ش 75.
درویشی، فرهاد (1389)، «تتبعی در راهبرد نظامی عراق در جنگ علیه ایران 1367 ـ 1359»، مجلۀ سیاست دفاعی، ش 72.
سابین، فیلیپ. کارش، افرایم (1375)، «جریان تصاعد در جنگ ایران و عراق»، مجلۀ سیاست دفاعی، ش 17.
شالوم، استفن آر «انتقام با معادلۀ برنده- برنده ایالات‌متحده آمریکا و جنگ ایران و عراق»، ترجمۀ علی گل محمدی، ماهنامۀ زمانه، ش 36.
شهلایی، ناصر (1386)، «مدیریت استراتژیک در نیروهای مسلح»، فصلنامۀ مدیریت نظامی، شمارۀ 28.
عباسی، علی. جعفری، رضا (1390)، «تبیین وجوه راهبردی،‌ تاکتیکی و عملیاتی فرماندهی حضرت امام خمینی (ره) در جنگ تحمیلی»، فصلنامۀ مدیریت نظامی، ش 42.
علینقی، امیرحسین (1381)، «جایگاه امنیت در استراتژی ملی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، ش 16.
قنبرلو، عبدالله (1391)، «فرهنگ راهبردی و دفاع ملی؛ مطالعۀ موردی جنگ تحمیلی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، ش 57.
کالینز، جان ام (1383)، استراتژی بزرگ، اصول و رویه­ها، ترجمۀ کورش بایندر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
کردزمن، آنتونی. واگنر، آبراهام (1390)، درس­های جنگ مدرن، جنگ ایران و عراق، ترجمۀ حسین یکتا، تهران: مرز و بوم.
کینگ، رالف. کارش، افرایم (1387)، جنگ ایران- عراق، پیامدهای سیاسی، تحلیل نظامی، ترجمۀ سید سعادت حسینی، تهران: مرکز اسناد دفاع مقدس.
کروز، کت (1379)، «انتقال سلاح و مدیریت بحران، مطالعۀ موردی جنگ ایران و عراق»، ترجمۀ علیرضا قاسم آقا، مجلۀ سیاست دفاعی، ش 31.
کلیدر، عباس (1377)، «جنگ­های صدام حسین»، ترجمۀ سید اصغر کیوان حسینی، مجلۀ سیاست دفاعی، ش 24-23.
گریگوری، گاوز (1382)، «تصمیم عراق برای آغاز جنگ در سال‌های 1980 و 1990»، ترجمۀ لیلا چمن خواه زرندی، فصلنامۀ مطالعات خاورمیانه، ش 34.
گنگرا، تی یری (1384)، «برپایی جنگ و قدرت دولتی در خاورمیانه معاصر»، فصلنامۀ گفتگو، ش 45.
لاریجانی، محمدجواد (1369)، مقولاتی در استراتژی ملی، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
نداف، صفران (1373)، «ابعاد مسئله خاورمیانه قبل و بعد از جنگ»، ترجمۀ لیلا سازگار، مجلۀ اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 81-82.
هیرو، دیلیپ (1391)، طولانی­ترین جنگ (رویارویی نظامی ایران و عراق)، ترجمۀ علیرضا فرشچی و همکاران، تهران: مرز و بوم.
یزدان فام، محمود (1388)، خاورمیانه و جنگ عراق و ایران (مجموعه مقالات)، چاپ اول: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
یزدان فام، محمود (1391)، «راهبرد دفاع ملی، درس­هایی از پایان جنگ تحمیلی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، ش 57.