جایگاه سلاح هسته‏ای در راهبرد نظامی امنیتی عربستان سعودی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

مسأله‏ی اصلی این پژوهش شناخت جایگاه سلاح هسته‏ای در راهبرد نظامی و امنیتی عربستان است. در این چارچوب فرضیه‏ی اصلی این مقاله این است که: تغییر توازن قدرت نامتعارف منطقه‏ای سبب ناکارآمدی سیاست سنتی بازدارندگی متعارف عربستان در منطقه شده و این کشور را وادار به پیگیری اشکال مختلف بازدارندگی هسته‏ای می‏کند. برای تحلیل این فرض، مقاله دارای سه بخش خواهد بود. بخش اول به بررسی انگیزه‌های کشور عربستان به عنوان یک دولت به دنبال بقا و امنیت در نظام آنارشیک در شرایط عدم توازن قوای منطقه‏ی خلیج فارس می‌پردازد. این بخش که در واقع تحلیل نظری چرایی تلاش احتمالی عربستان سعودی برای دستیابی به سلاح هسته‏ای در صورت پیشرفت برنامه‌های هسته‌ای ایران است، مبتنی بر چارچوب تحلیلی نورئالیسم برای تحلیل سیاست خارجی منطقه‏ی خلیج فارس است. و سعی می‌کند از منظر دولت عربستان شرایط توزیع قدرت منطقه‌ای، شرایط بازدارندگی و ضرورت آن به منظور تأمین منافع آن کشور را توضیح داده و جایگاه الگوی متعارف و نامتعارف بازدارندگی و توازن قوا را بیان کند. بخش دوم مقاله با بیان جایگاه سلاح هسته‏ای در راهبرد این کشور به تاریخچه اقدامات عربستان در زمینه‏ی دستیابی به سلاح هسته‌ای و وسایل پرتابی آن در دوبُعد توسعه‏ی تأسیسات داخلی و خرید از کشورهای ثالث و تحلیل داده‌های منتشر شده درباره‏ی گزینه‌های عربستان برای دستیابی به سلاح هسته‌ای پرداخته و در پایان این بخش ظرفیت‌های فنی، و صنعتی این کشور در زمینه‏ی گسترش سلاح هسته‌ای بررسی می‌گردد. در بخش سوم و پایانی نیز دورنمایی آینده‏ی منطقه‏ی خاورمیانه با تمرکز بر سناریوهای احتمالی بازدارندگی هسته‌ای با فرض پیشرفت برنامه‏ی هسته‌ای ایران برای کشور عربستان ترسیم می‌شود.یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که کشور عربستان با شرایط کنونی ظرفیت‌های علمی، فنی و صنعتی غیرمحتمل است تا توانایی تولید سلاح هسته‌ای و وسایل پرتابی آن را داشته باشد، ولی به دلیل پیشرفت برنامه‏ی هسته‌ای ایران این کشور دارای انگیزه‏ی بالایی در توسعه و برنامه‏ی هسته‌ای با توجه به درآمدهای سرشار نفتی خود از طریق فعالیت‏های پنهانی خواهد داشت. هرچند به دلیل حساسیت سازمان‌ها و قدرت‏های بین‌المللی به یافتن و نابودسازی بازارهای سیاه قاچاق مواد شکافت‌پذیر و ادوات مرتبط با آن، تحقق تولید بومی سلاح هسته‌ای در عربستان دشوار به نظر می‌رسد. از این رو، سناریوهای دیگری چون خرید سلاح هسته‌ای و وسایل پرتابی آن و نیز انعقاد موافقت‏نامه‌های امنیتی ایجاد چتر امنیتی هسته‌ای با قدرت‌های بزرگ قابل تأمل‌‏تر به نظر می‌رسد. ولی در هر صورت این پژوهش نتیجه می‌گیرد که ورود مؤلفه‌های هسته‌ای به راهبردهای نظامی کشورهای منطقه چه به صورت بومی با ماهیت پنهانی و چه به صورت موافقت‌نامه‌های امنیتی در تحولات آتی منطقه‏ی خلیج فارس به صورت امری محتوم درآمده است.