جمهوری اسلامی ایران به لحاظ موقعیت امنیتی منطقه‌ای در میان چهار حلقه امنیتی با ویژگی‌های متفاوت قرار گرفته است.تفاوت‌های موجود جنبه ماهیتی داشته و جمهوری اسلامی ایران ناگزیر است برای تدوین دیپلماسی و سیاست دفاعی و امنیتی،ویژگی‌ها و تفاوت‌های محیط امنیتی پیرامونی را مورد کنکاش قرار دهد. خلیج فارس در بخش جنوبی، حلقه موسوم به شامات در غرب، آسیای مرکزی و قفقاز در شمال و مجموعه کشورهای شرق شامل افغانستان، پاکستان و هند، این چهار حلقه را تشکیل می‌دهند. در این نوشتار ابتدا جنبه‌های نظری الگوهای امنیتی منطقه‌ای و تعاریف مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای مبتنی بر نظرات باری بوزان بیان می‌شود و در ادامه ویژگی‌های هر یک از مجموعه‌ها و حلقه‌های امنیتی پیرامون جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس به تفاوت‌های ماهوی محیط امنیتی جمهوری اسلامی پرداخته می‌شود و در نهایت این نتیجه به‌دست می‌آید که الگوهای امنیتی در بخش‌های شمال و شرق کشور بیش‌تر جنبه مشارکتی دارد و در بخش‌های غرب و جنوب الگوهای هژمونیک غالب است. بدین ترتیب با ایجاد خطی فرضی از شمال غرب به جنوب شرق کشور می‌توان سیاست‌های دفاعی و امنیتی را با توجه به الگوهای متفاوت موجود تدوین نمود.
)