موقعیت فراهم آمده از فروپاشی شوروی در قفقاز برای جمهوری اسلامی ایران، درکنار ایجاد فرصتهایی نوین، تهدیدات و چالشهایی را نیز پیش روی آن قرار داده‌است. حضور دولتهایی چون امریکا، ترکیه و روسیه با انگیزه‌های مختلف و رقابتها و همکاریهایی که میان مجموعه دولتهای درگیر در منطقه جریان دارد، به بازی بزرگی تعبیر می‌شود که در سده نوزدهم میان روسیه، عثمانی، بریتانیا و ایران به وقوع پیوسته است. این نوشتار به بررسی این رقابتها و همکاریها طی دهسال اخیر می‌پردازد و انگیزه‌ها، سیاستها، عملکردها و دستاوردهای هریک از دول بزرگ درگیر در مسائل منطقه را به بحث گذاشته و در پایان به تأثیر این مسائل برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در دهه بعد اشاراتی شده‌است. سخن اصلی این مقاله آن است که محور ایران ـ روسیه به سبب اقدامات نظامی روسیه در قفقاز شمالی و هراس مردم و دولتمردان منطقه قفقاز جنوبی از بازگشت مجدد آن، صرفاً تا آنجا که برای محور آمریکا ـ ترکیه ایجاد مشکل می‌کند، موفق است، اما بنابر دلایل فوِ، کمتر امکان ایفای نقشی ایجابی پیدا خواهد کرد.
)