سخن سردبیر

نویسنده

تهران دانشگاه امام حسین (ع)

چکیده

در شرایط حاضر موضوع قدرت یافتن بازیگران غیردولتی، به‌ویژه افزایش بی‌ثباتی در جهان اسلام و خشونت تکفیری‌ها تهدیداتی فوری و پیوسته در حال گسترش به حساب می‌آیند. نتیجه‌ی نهایی این امر ظهور مجموعه‌ای پیچیده از بحران‌هاست که با یکدیگر مرتبط بوده، و در غرب آسیا (خاورمیانه) و آفریقای شمالی متمرکز شده‌اند.
این روندها به این معنا هستند که تهدید افراط‌گرایی قطعاً در آینده‌ی نزدیک حادتر خواهد شد و خشونت تکفیری برای سال‌های آینده به اشکال مختلف ادامه خواهد یافت. این جنبش‌های افراط‌گرایانه آن‏قدر قدرتمند شده‌اند که شورش‌های بزرگ یا جنگ‌های داخلی پر تلفات برپا می‌کنند.
این شرایط بخشی از هندسه جدید قدرت است که در حال شکل‌گیری در منطقه و جهان است. خلا قدرت، افول سلطه آمریکا بر منطقه، و نیز فرصت‌های جمهوری اسلامی ایران برای تثبیت قدرت منطقه‌ای خود از جمله ویژگی‌های هندسه جدید قدرت محسوب می‌شود.
به رغم توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+ 5، رویکرد آمریکا در قبال ج.ا.ایران حاصلی جز از هم‌گسیختگی راهبردی نداشته است، و به‏نظر می‌رسد که کشورمان در گسترش نفوذ راهبردی خود به دستاوردهای تدریجی اما قابل‌توجه دست یافته که به اختصار عبارتند از: کسب مزیت در رقابت راهبردی با آمریکا برای نفوذ درمحیط دفاعی- امنیتی عراق؛ پشتیبانی موثر از دولت بشار اسد در برابر آمریکا که تا کنون منجر به بقای دولت سوریه شده؛ حمایت نظامی از حزب‌الله لبنان در صحنه سوریه و طبعا تشدید تهدید رژیم صهیونیستی؛ کمک تسلیحاتی به حماس و گروه جهاد اسلامی فلسطین در غزه و هدایت فرایند سازش رژیم صهیونیستی- فلسطین؛ حمایت معنوی از جنبش شیعیان بحرین و حوثی‌ها در یمن؛ پیشرفت‌های قابل توجه ایران در توسعه موشک بالستیک متعارف، موشک کروز، سامانه‌های پهپاد و روباتیک، و توپخانه‌ی دوربرد، تسلیحات ناهمتراز دریایی و .... .این قابلیت‌ها به حدی جدی است که آمریکا را وادار به استقرار شناورهای دفاعی موشکی بالستیک، تشویق دولت‌های خلیج فارس به خرید شناورهای دفاع موشکی بالستیک، و لحاظ کردن خرید سامانه‌ی دفاع موشکی ضدبالستیک تاد کرد.
برای آمریکا به عنوان کشوری که تا همین اواخر تنها ابر قدرت جهان شناخته می‌شد، هیچ روش ساده یا آسانی برای مقابله با پیچیدگی‌های راهبردی مورد بحث وجود ندارد.
دولت آمریکا با مجموعه‌ای عجیب از چالش‌ها روبرو شده است؛ چالش‌هایی که نمی‌تواند به ‌آسانی آن‌ها را اولویت‌بندی کند، و مسلماً امکان ساده‌سازی، دور زدن، و نادیده گرفتن آنها را نیز وجود ندارد. این چالش‌ها نیازمند تغییرات گسترده در راهبردهای منطقه‌ای به ویژه در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران خواهند.
از طرفی در صورتی که بخواهیم از فرصت‌های حاصل از دوره گذار قدرت در منطقه و جهان استفاده کنیم باید ماهیت و الزامات اساسی این دوره را بخوبی درک کنیم. باید براوردهای تهدیدات راهبردی را مرتب و بصورت پویا به‌روز کنیم، راهبرد‌های مستخرج از این براوردها را به طرح‌های شفاف پیوند زنیم، و ضمن تأمین منابع لازم، و تعریف مشارکت راهبردی با حامیان خود، شاخص‌ها و روایت‌های قابل‌قبولی را برای سناریوهای مطلوب توسعه دهیم. باید آماده باشیم که مدام سناریوهای مورد نظر را با تغییرات محیطی همگام کنیم و بدانیم که روند وقوع تغییرات نه صرفا خطی و تکاملی، بلکه غالبا غیر خطی و تحولی خواهد بود. آنچه امروز بیش از همیشه نیاز داریم دست‌یابی به قابلیت چالاکی راهبردی ذهنی و عملی است، قابلیتی که در شرایط پیچیده و آشوب‌ناک امروز ضامن بقای بازیگران گوناگون محیط امنیتی جهان محسوب می‌شود. نشریه سیاست دفاعی بر آن است که به سهم خود الزامات دستیابی به این قابلیت را مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها