بررسی مقایسه‌ای مقوله صلح پایدار از منظر اسلام و لیبرالیسم اخلاقی (کانتی)

نویسندگان

1 تربیت مدرس

2 تربیت مدس

چکیده

صلح نه تنهایک نیاز بشری، که تحقق آن از آرمان‌های اساسی او در سرتاسر تاریخ زندگی-اش درزمین بوده است. زیرا تحقق تمام ارزش‌های عالی انسانی در سایه وجود فضایی آرام و به دور از کشمکش و ناامنی و تنازع ممکن است. این مسئله از ادوار قدیم تاریخ مورد توجه اغلب مکاتب بوده است. اما در این میان بسیاری از این مکاتب نتوانسته‌اند حق مطلب را برای تحقق صلحی انسانی و پایدار ادا کنند. در این میان، اسلام به عنوان مکتبی الهی با تکیه بر اصل کرامت و ویژگی های انسان و لیبرالیسم اخلاقی با تکیه بر اومانیسم، هریک بر مبنای مبانی نگرشی خود،به ارائه طرح صلح پایدار روی آورده‌اند. بر این مبنا، هدف از این پژوهش بررسی مقایسه‌ای مقوله صلح پایدار در مکتب اسلام و لیبرالیسم اخلاقی (کانتی) است. پرسش اصلی نیز این‌گونه مطرح می‌شود که دیدگاه اسلام و لیبرالیسم به مقوله صلح چیست و کدام‌یک از این دو، ویژگی‌های لازم و کافی را برای تحقق صلح پایدار دارا می‌باشد؟ فرضیه متوجه این است که اتکای هردو نگرش بر انسان است اما اسلام با نگاهی فراگیر و کمال طلبانه انسان و نیازهای او چون صلح را مورد توجه قرار می دهد. در نتیجه درمی یابیم که صلحی که اسلام آن را مطرح می سازد به دلیل الهی- انسانی و فطری بودن و به عنوان یکی از سرچشمه های منبع هویت انسانی و امنیت وجودی بشر، بمراتب امکان افزون‌تری در مقایسه با صلح لیبرالیستی که بعد مادی دارد در عرصه عمل دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌الفصاحه(سخنان پیامبر(ص)، (1390)؛ ( گرد اوری و ترجمه ابوالقاسم پاینده) قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت.
  3. امیر مؤمنان علی (ع) (1419ه. )؛ نهج‌البلاغه، گردآوری و تألیف سید رضی، قم: دارالثقلین.
  4. ابن ماجه، ابو عبد الله محمد قزوینی(1422ه./2001م.)سنن ابن ماجه، بیروت : دار ابن حزم.
  5. ابن‌منظور (1408ق)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  6. اربلی، علی بن عیسی (1426ق.) ، کشف الغمه، مجمع جهانی اهل بیت(ع).
  7. استوکر، جری و مارش، دیوید (1384)؛ روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  8. آل سید غفور، سیدمحسن (1384)؛ جایگاه سیاسی عالم دینی در دو مکتب اخباری و اصولی، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
  9. آل یاسین، سیدراضی(1378)، صلح امام حسن، ترجمه سید علی خامنه‌ای، چاپ۱۳، انتشارات گلشن.
  10. جمشیدی، محمد حسین(1390) دیپلماسی پیامبر(ص)، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
  11. _____(1389) مبانی اندیشه نظامی در اسلام، تهران : دانشگاه جامع امام حسین (ع).
  12. حرانی، ابن شعبه (1382)؛ تحف العقول، قم: انتشارات آل علی علیه‌السلام.
  13. حر عاملی، محمدبن‌الحسن،(1414ه.) وسائل الشیعه، قم: موسسه آل البیت، چاپ دوم.
  14. دیلمی، حسن بن محمد (1385)؛ ارشاد القلوب، ترجمه علی سلگی نهاوندی، قم: نشر ناصر.
  15. راغب اصفهانی (1374)، المفردات فی غریب القرآن و الجامع لاحکام القرآن، مکتبه مرتضویه.
  16. _______ (1404ه.)، المفردات فی غریب القرآن ، تهران: دفتر نشر الکتاب.
  17. صدر حاج سیدجوادی، احمد و دیگران (1375)؛ دایره‌المعارف تشیع، ج 2 ، تهران: نشر شهید محبی.
  18. قوام، سیدعبدالعلی، (1390)، روابط بین الملل نظریه‌ها و رویکردها، تهران: انتشارات سمت.
  19. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1392)؛ تفسیرالمیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی‌همدانی، قم: انتشارات دارالفکر.
  20. کانت، امانوئل (1380)؛ صلح پایدار، ترجمه محمد صبوری، تهران: نشر به‌آوران.
  21. مشیرزاده، حمیرا (1390)؛ تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: نشر سمت.
  22. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374)؛ تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  23. منوچهری، عباس (1390)؛ رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: نشر سمت.
  24. مطهری، مرتضی،(1379)، «مجموعه آثار»، تهران، انتشارات صدرا، جلد 2.
  25. نجفی، محمدحسین (1981)؛ جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج 7.
  26. ویلیامز، پل. دی (1390)؛ درآمدی بر بررسی‌های امنیت، ترجمه علیرضا طیب، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
  27. مقالات
  28. ابراهیمی و دیگران (1389)؛ «رویکرد اسلامی بر روابط بین‌الملل در مقایسه با رویکردهای رئالیستی و لیبرالیستی»، مجله دانش سیاسی، سال ششم، شماره دوم.
  29. افتخاری، اصغر (1389)؛ «صلح و امنیت بین‌الملل: رویکرد اسلامی»، مجموعه مقالات جهان اسلام، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
  30. سجادی، عبدالقیوم، (1381)، «دیپلماسی و رفتار سیاسی در اسلام»، مجله علوم سیاسی، سال پنجم ،شماره 19، پاییز.
  31. برزنونی، محمدعلی (1384)؛ «اسلام، اصالت جنگ یا اصالت صلح؟»، مجله حقوقی، نشریه مرکز امور حقوقی بین‌المللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، شماره سی‌و‌سوم.
  32. بیگ‌زاده، ابراهیم (1387)؛ «در تکاپوی صلح پایدار»، مجله تخصصی الهیات و حقوق، شماره بیست و‌هشتم.
  33. جمشیدی، محمدحسین (1394)؛ «تأملی بر سیره نبوی در صلح و جنگ به مناسبت سالروز رحلت رسول اکرم (ص)؛ سیاست صلح»، روزنامه ایران، شماره 6128.
  34. حق‌پناه، رضا (1388)؛ «جنگ و صلح از منظر علامه طباطبایی»، فصلنامه اندیشه، سال پانزدهم، شماره اول.
  35. حیدری، حمید (1387)؛ «نظریه صلح دموکراتیک»، فصلنامه علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره چهل و یکم.
  36. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1382)؛ «تحول نظریه‌های منازعه و همکاری در روابط بین‌الملل»، مجله حقوق و سیاست، شماره هشتم.
  37. عمیدزنجانی، عباسعلی (1365)؛ «اسلام، صلح و همزیستی»، نشریه علوم اجتماعی، شماره صدو نود و پنجم.
  38. عمویی، حامد و الهام حسین خانی،(1390)،«دیدگاه های رهیافت های مختلف روابط بین الملل نسبت به مسئله صلح»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی،شماره چهاردهم.
  39. فقیهی‌مقدس، نفیسه (1389)؛ «مبانی فلسفی صلح‌گرایی از نظر اسلام»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال پانزدهم، شماره سوم.
  40. قربان‌نیا، ناصر (1382)؛ «حقوق جنگ در اسلام»، مجله رواق اندیشه، شماره بیست و دوم.
  41. کریمی‌نیا، محمدمهدی (1382)؛ «اصالت صلح و همزیستی یا جنگ و قتال در اسلام»، فصلنامه بصیرت، سال دوازدهم، شماره سی و چهارم.
  42. کریمی نیا، محمد مهدی، (1386)، «دیدگاه اسلام درباره همزیستی مسالمت آمیز»، نشریه پژوهش های مدیریت راهبردی، شماره 35.
  43. محمودی، سیدعلی (1381)؛ «بنیادها و آموزه‌های فلسفه سیاسی کانت»، مجله سیاسی- اقتصادی، شماره صد و هفتاد و نهم.
  44. معینی‌علمداری، جهانگیر (1381)؛ «کانت‌گرایی، فراکانت‌گرایی و نظم جهانی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره پنجاه و هفتم.
  45. میرمحمدی، معصومه‌سادات (1390)؛ «مقایسه صلح پایدار در اندیشه انسان محور کانت و صلح عادلانه شیعی»، فصلنامه معرفت ادیان، سال دوم، شماره چهارم.
  46. نوع‌پرست، زهرا (1388)؛ «دموکراسی، عدالت و صلح»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره نهم.
  47. نرم افزار واژه یاب واژگان قرآنی المعجم المفهرس.
  48. Ragin, c.c. (1994); Constracting Social Research: the unity and diversity of method. London: Pine Forge Press.
  49. Kant, Immanuel (1991); Perpetual Peace, in Kant Political Writings, Translated by Nisbet, Cambridge: Cambridge University Press.