بررسی میزان خطرپذیری دفاعی با استفاده از سامانه جی آی اس و منطق فازی تصمیم‌گیری در پهنه جغرافیایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

جغرافیا، دانشگاه افسری امام علی، ارتش، تهران

چکیده

توجه به مناطق پرخطر نظامی، از موضوعات اساسی طراحان و سیاست گذاران نظامی به‌منظور کاهش تلفات انسانی و تسلیحاتی در مواقع بحران و اضطراری است. شناخت زمین و آشنایی با ویژگی‌های مختلف آن با استفاده از ابزارهای به‌روز و کارآمد عامل مهمی در دستیابی به برتری نظامی محسوب می‌شود؛ از آنجایی که این مکان‌ها نقش بسیار کلیدی در صحنۀ نبرد و دفاع عامل و غیر عامل ایفا می‌نمایند؛ لذا توجه به آن در دکترین دفاعی حائز اهمیت بوده و عدم توجه به آن شکست امنیتی و نظامی را در پی خواهد داشت؛ هدف از این پژوهش، شناسایی مناطق آسیب‌پذیر نظامی و تحلیل علمی آن با استفاده از آنالیزهای مکانی در سامانه   جی آی اس و روش‌های تصمیم­گیری چندمعیاره است؛ به این منظور، عوامل و فاکتورهای بسیار جامعی ازقبیل میزان شیب، زهکشی، دید و اختفاء، جنس خاک و زمین، جهت شیب، موانع و استحکامات موجود، کاربری اراضی، خطوط راه آهن و خطوط مواصلاتی جاده­ای، سازندها، مراکز جمعیتی، فاصله از مرز، لندفرم‌های مرزی، شرایط آب و هوایی منطقۀ مرزی، دمای سطح زمین و غیره مورد بررسی قرار گرفت. پس از آماده‌سازی داده‌ها و تشکیل پایگاه داده مورد نیاز، وزن‌دهی به معیارها به روش سلسله مراتب فازی  انجام و عملیات همپوشانی فازی در محیط نرم افزار ArcGIS انجام گرفت؛ در ادامه پهنه‌بندی منطقه در پنج گروه بسیار کم‌خطر، کم‌خطر، خطرپذیر، پرخطر و بسیار پرخطر استخراج شد. نتایج پژوهش با توجه به نقشۀ خطرپذیری نهایی استخراج شده، نشان می­دهد که محدوده‌های باز و فاقد موانع طبیعی و مصنوعی، نزدیکی به مراکز جمعیتی و محورها و شاهراه­های اصلی به سمت مراکز استان، از مناطق پرخطر محسوب شده که نیاز است در اولین فرصت جهت تقویت سامانه پدافندی آن، از طریق ایجاد موانع و استحکامات مصنوعی موثر اقدام شود؛ همچنین نقشۀ حاصل‌شده نهایی نقش بی‌بدیل آب‌های سطحی را در دفاع عامل و غیرعامل گوشزد کرده و آن را عاملی تأثیرگذار در پدافند منطقه­ای و متحرک معرفی می­کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Exploration of the Extent of Defense's Risk-Taking Using GIS and Fuzzy Logic in the Geographical Area of the Country

نویسنده [English]

  • mehdi keikhaee
geography- daef emam ali
چکیده [English]

The necessity of taking into account the high-risk defense areas is a fundamental issue to be considered by military planners in order to mitigate the armament and human casualties in critical and emergency situations. The study of land surfaces and capturing its different features using updated and efficient means counts as a critical factor in achieving military advantages. Taking these places into account is of much consequence in defense doctrine, otherwise a military and security failure will be followed, as they play a key role in the battlefield and active and passive defense actions. This research aims to detect the militarily vulnerable parts, as well as to conduct a scientific analysis of it using spatial analyses in GIS and multiple-criteria decision-making methods. For this purpose, some comprehensive factors have been studied such as slope length, drainage, vision and concealment, the soil type, the dip direction, the existing obstacles and fortifications, the land uses, road and railway communication lines, the geological formations, population centers, the distance from the borders, border landforms, the climatic conditions in the border areas, the temperature of the surface of the earth, etc….After the preparation of the data and formation of the required database, the criteria were weighted through the application of the Fuzzy-AHP method and the fuzzy overlay operation was conducted in the ArcGIS software environment. These were followed by zoning the areas in five groups: very low-risk, low-risk, risky, high-risk, and very high-risk. With a view to the final risk plan achieved, the research findings show that open areas that lack natural and artificial barriers, as well as proximity to the main highways, population centers and axes are regarded as high-risk areas, which are required to get managed carefully by the creation of artificial obstacles and fortifications in order to strengthen its defense system. Also, the final plan highlights the matchless role surface waters play in passive and active defense, introducing them as influential factors in regional and moving defense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geographic Information System
  • defense's risk-taking
  • Khuzestan's land border
  • Fuzzy Hierarchy Analysis
اقدر، حسین (1391)، مسیریابی خطوط لوله انتقال نفت با استفاده از GIS و منطق فازی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد RS-GIS، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه چمران اهواز.
بهرام آبادی، بهروز (1388)، بررسی تأثیر ژئومورفولوژی مناطق بیابانی در اهداف و عملیات‌های نظامی، مطالعۀ موردی: علی آباد قم، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران.
پورزارع، مرتضی؛ سیف، عبداله؛ سیاری، ح.؛ فخری، س (1397)، ارزیابی شاخص‌های ژئوهیدروکلیمایی بر مکانیابی مراکز حیاتی و حساس با رویکرد دفاع غیرعامل در سواحل مکران، نشریۀ پژوهش­های ژئومورفولوژیکی کمی، دورۀ 7، شمارۀ 1: 124 ـ 145.
رضا زاده، قاسم؛ پورزارع، مرتضی؛ ملکی، غلامرضا؛ هاشمی نسب، حسین (1392)، نقش لندفرم‌های ارتفاعات شمال تهران بر دفاع از شهر با تأکید بر پدافند غیرعامل در جنگ‌های ناهمتراز، فصلنامه مدیریت نظامی، سال سیزدهم، شمارۀ 51: 139 ـ 168.
حاتمی، هوشنگ (1388)، بررسی نقش کارکردهای جدید سامانۀ اطلاعات جغرافیایی در ارتقاء عملیات نظامی، همایش سراسری اطلاعات مکانی 88، تهران.
حنفی، علی؛ موسوی، میرنجف (1392)، مکانیابی مراکز حساس و مهم نظامی در مناطق مرزی ترکیه و ایران با توجه به شاخص‌های هیدروژئوکلیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل، فصلنامه مدیریت نظامی، سال سیزدهم، شمارۀ 51.
حنفی، علی؛ حاتمی، ایرج (1392)، مکان‌یابی مناطق مساعد برای استقرار نیروهای نظامی در منطقۀ مرزی مهران با استفاده از GIS، فصلنامۀ مدیریت نظامی، شماره 49: 107 ـ 128.
سنایی فرد، یونس (1390)، جغرافیای نظامی ایران: تهران: انتشارات دانشگاه افسری امام علی(ع).
عطایی، محمد (1389)، تصمیم گیری چندمعیاره فازی، چاپ اول، شاهرود: انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود.
عظیمی حسینی، محمد، نظری فرد، محمدهادی، مؤمنی، رضوانه (1392)، کاربرد GIS در مکان‌یابی ، چاپ چهارم، تهران: مهرگان قلم.
علی محمدی، کامبیز (1388)، کاربرد سامانۀ اطلاعات جغرافیایی در امور نظامی و عملیاتی، همایش سراسری اطلاعات مکانی 88، تهران.
فخری، مجید؛ نکویی، فرناز؛ برغنی، حسین (1388)، تحلیل منطقۀ عملیات با استفاده از GIS، همایش سراسری اطلاعات مکانی 88، تهران.
کالینز، جان (1384)، جغرافیای نظامی، ترجمۀ محمدرضا آهنی؛ محسنی، ب، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین(ع).
کوره‌پزان دزفولی، امین (1387)، اصول تئوری مجموعه‌های فازی و کاربرد آن در مدل‌سازی مسائل مهندسی آب، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر.
کیخایی، مهدی؛ رنگزن، کاظم؛ تقی زاده، ا (1393)، تجزیه و تحلیل منطقۀ عملیات مانور نظامی با تأکید بر مکان‌یابی یگان‌های نظامی با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، در منطقۀ نصرآباد استان اصفهان، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز.
لطفی، احمد؛ حنفی، علی؛ عباس زاده، ناصر (1395)، مکان‌یابی نقاط بهینه برای اردوگاه‌های دانشگاه‌های افسری با استفاده از روش تلفیقی GIS و برنامه ریزی خطی، مجلۀ مدیریت نظامی، سال شانزدهم، شمارۀ 62.
مالچفسکی، یاچک (1390)، سامانۀ اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم­گیری چندمعیاری، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
ملا زاده گنجی، یاسر (1388)، کاربرد مدل ارتفاعی رقومی و تصاویر ماهواره‌ای در منطقۀ عملیاتی، همایش سراسری سامانه اطلاعات مکانی 88، تهران.
موحدی نیا، جعفر (1388)، اصول و مبانی پدافند غیرعامل، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
مهجوری، رضا (1391)، سنجش توزیع مکانی سوانح آتش سوزی و تعیین بهترین محل احداث ایستگاه‌های آتش‌نشانی و مسیریابی بهینه با GIS و منطق فازی در شهر اهواز، پایان نامۀ کارشناسی ارشد RS-GIS، دانشگاه شهید چمران اهواز.
نصیری، محمدرضا (1388)، ارائۀ مدل مکان‌یابی مراکز حساس و حیاتی با توجه به اصول پدافند غیر عامل، پایان نامۀ کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشگاه علم و صنعت.
Adlin, A, Taylor, M.A. (2005), “consistent Method to Determine Flexible Criteria Weights for Multicriteria Transport Project Evaluation in Developing Countries”, Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, 2005,6, 3948 -3963.