بررسی موقعیت ژئوپلتیکی شیعه با محوریت ایران و تاثیر آن بر جایگاه سیاسی شیعیان غرب آسیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه

چکیده

محیط امنیتی هر جامعه­ای، تابع و برآیندی از تعامل و تقابل متغیرهای محیط داخلی و محیط خارجی آن است؛ بر این اساس، محیط امنیتی ایران به اقتضای طبیعت و هویت انقلابی ـ ایدئولوژیکی­اش و از جهت تاریخی، فرهنگی و قومی به سبب موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیکی اش محیطی آسیب­پذیر و مستعد بحران است. بر این اساس این پژوهش  درنظر دارد ضمن نقد رویکردهای سنتی ژئوپلتیکی به طرح نظری مفهوم «ژئوپلتیک انتقادی شیعه» و «گفتمان مبتنی بر فضای مقاومتی» بپردازد. این مقاله از  روش تحقیق توصیفی  استفاده کرده و در جمع­آوری اطلاعات از روش کتابخانه­ای بهره گرفته و در قالب مدلی تحلیلی (فرضی ـ قیاسی) انجام شده است. با توجه به نتایج تحقیق به­نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران با توجه به چالشهای ژئوپلیتیکی در سایرکشورهای منطقه نیازمند یک همگرایی با محوریت سایر مشتراک فی مابین می باشد تا بتواند در بلند مدت به ارتقاء موضوع مورد مطالعه در کشورهای منطقه کمک نماید و از جایگاه ژئوپلیتیکی تقویت شده آن بهره مند گردد .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Shiite Geoploitical Situation with Iran at the Center and Its Impact upon Shiites’ Political Status in the West Asia

چکیده [English]

Any community's security environment serves as a function of the interaction and conflict between the invariables of both internal and external environment. Iran’s security environment, thus, is vulnerable and prone to crisis, because of its ideological-revolutionary nature and in terms of historical, cultural and ethnic characteristics due to its geopolitical and geostrategic location. So, this research intends to theoretically address the concept of ‘Shi'ite critical geopolitics’ and the ‘discourse based on resistance’ by criticizing traditional geopolitical approaches. This article, which has been conducted in the form of an analytical model (hypothetico-deductive), uses descriptive research method. Data has ben collected by using library method. The findings in this research indicate that, due to geopolitical weaknesses of Shiites in other countries of the region, the Islamic Republic of Iran requires a convergence at the heart of which lie other commonalities including cultural, historical, geographical and economicl considerations so that it could be able to contribute to improve the Shiites’ status in the countries of the region by overcoming those weaknesses in the long term together in the light of other components only to capitalize on their improved geopolitical status in the region in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • geopolitics
  • Shiites
  • political situation
  • national security
امام ‌خمینی، سید ‌روح‌الله (1379)، صحیفۀ امام، ج 21، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
اتوتایل، ژیرو وید و دیگران (1380)، اندیشه‌های ژئوپلیتیک در قرن بیستم، ترجمۀ محمدرضا حافظ‌نیا و هاشم نصیری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
احمدی، سید ‌عباس (1386)، اهمیت ژئوپلیتیک تشیع و موقعیت مرکزی ایران، نشریۀ جام هفته، سال نهم، شمارۀ 381.
احمدی، محمدامین (1383)، قانون اساسی جدید افغانستان و جایگاه شیعیان در آن، فصلنامۀ تخصصی شیعه‌شناسی، قم، سال دوم، شمارۀ 5.
بختیاری، محمدعزیز (1385)، شیعیان افغانستان، قم: مؤسسۀ شیعه‌شناسی.
برنا بداجی، سیروس (1385)، هلال شیعی و ژئوپلیتیک خاورمیانه، هفته‌نامۀ پگاه حوزه، قم، شمارۀ 192.
توال، فرانسوا (1382)، ژئوپلیتیک شیعه، ترجمۀ کتایون باصر، تهران: انتشارات ویستار.
چمران، مصطفی (1376)، لبنان، تهران: انتشارات بنیاد شهید چمران.
حق‌جو، میر‌آقا (1380)، افغانستان و مداخلات خارجی، قم: انتشارات مجلسی.
صافی، قاسم (1366)، سفرنامۀ پاکستان، تهران: انتشارات کلمه.
عارفی، محمد‌اکرم (1385)، شیعیان پاکستان، قم: مؤسسۀ شیعه‌شناسی.
عارفی، محمد‌اکرم (1382)، شیعیان پاکستان، فصلنامۀ تخصصی شیعه‌شناسی، قم، سال اول، شمارۀ 3 و 4.
عزتی، عزت‌الله (1380)، ژئوپلیتیک در قرن بیست‌ویکم، تهران: انتشارات سمت.
عزتی، عزت‌الله (1381)، تحلیلی بر ژئوپلیتیک ایران و عراق، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
عزتی، عزت‌الله (1386)، جغرافیای جهان اسلام، قم: نشر اسوه.
فرهنگ، سید محمدحسین (1380)، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی شیعیان افغانستان، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
فولر، گراهام ای و فرانکه، رند رحیم (1384)، شیعیان عرب، مسلمانان فراموش‌شده، ترجمۀ خدیجه تبریزی، قم: مؤسسه شیعه‌شناسی.
قاسم، شیخ نعیم (1383)، حزب‌الله لبنان (خط‌مشی، گذشته، آینده)، ترجمۀ محمدمهدی شریعتمدار، تهران: انتشارات اطلاعات.
مجتهد‌زاده، پیروز (1385)، طرح ژئوپلیتیک شیعه، توطئه‌ای بر محور جنایات صهیونیسم در خاورمیانه، روزنامۀ اطلاعات، 8/5/ 1385.
مجتهد‌زاده، پیروز (1386)، دموکراسی و هویت ایرانی، تهران: انتشارات کویر.
مظفر، محمدرضا (1381)، اصول الفقه، قم: دارالتفسیر.
نقیسی، عبدالله (1364)، نهضت شیعیان در انقلاب اسلامی عراق، ترجمۀ کاظم چایچیان، تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
ویلی، جویس ان (1373)، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمۀ مهوش غلامی، تهران: انتشارات اطلاعات، 24.
http://www.binbaz.org. منبع: فصلنامۀ مطالعات انقلاب ـ شمارۀ 30.
Muir, Richard, 1997, political geography, A New Introduction, Macmillan Press
Taylor, Peter, 1994, political geography, England, longman sccientific Technical.
Scruton, Roger, 2007, The Pal grave Macmillan Dictionary of Political Thought, Newyork, palgrave macmillan.
www.shiaonline.net/1388-08-08-16-27-06&catid=11:1388-06-09-22-19-23&Itemid=94.
http://fa.wikipedia.org