شناسایی شاخص‏های رهبری منطقه‏ ای جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر عمق‌بخشی انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام

2 دانشگاه جامع امام حسین(ع)

چکیده

ایران، از لحاظ تاریخ، فرهنگ، تمدن و جغرافیای سیاسی در میان کشورهای غرب آسیا و به‌خصوص در منطقه دارای جایگاه ممتاز و موقعیت برتر بوده است. امروزه جمهوری اسلامی ایران برای عمق‌بخشی در منطقه به عنوان رهبر منطقه‏ای دارای پتانسیل و شاخص‏های رهبری است. هدف مقالۀ حاضر شناسایی و معرفی شاخص­های رهبری منطقه‏ای جمهوری اسلامی ایران است. پژوهش حاضر از نوع بنیادی و روش تحقیق تلفیقی بوده که با استفاده از روش دلفی شاخص­های رهبری منطقه­ای جمهوری اسلامی ایران شناسایی شده و با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی با عناصر اصلی و چرخش متعامد از نوع واریماکس اعتباریابی شده است. جامعۀ آماری این پژوهش تمام شمار بوده و شامل کلیۀ خبرگان دانشگاهی در حوزۀ مطالعات منطقه­ای و مدیریت دولتی بوده و همچنین مدیران و پژوهشگران مراکز تحقیقاتی که به روش نمونه­گیری هدفمند انتخاب شدند. به منظور شناسایی شاخص­های مرتبط با رهبری منطقه­ای، در مرحلۀ اول با مرور مبانی نظری و پژوهش­های پیشین به گسترش یک مقیاس رهبری منطقه­ای متناسب پرداخته شد. در مرحلۀ دوم با مراجعه به خبرگان و انجام مصاحبه­های نیمه ساختار یافته نسبت به اصلاح شاخص­های احصا شده از ادبیات تحقیق پرداخته شد. در مرحلۀ سوم به منظور تشخیص اینکه کدام شاخص رهبری ابعاد اصلی رهبری منطقه­ای را تشکیل می­دهد و همچنین شناسایی روابط بین شاخص­ها، از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. شاخص­های رهبری منطقه­ای جمهوری اسلامی ایران، مشتمل بر پنج بعد انرژی درونی، قوانین ممتاز و مجریان توانمند، قوای مسلح و جمعیت، علم، فنّاوری و اقتصاد و تعاملات (میزان تأثیرگذاری در ملت‏ها) و با دوازده شاخص­، شناسایی گردید. بر اساس نتایج و یافتۀ تحقیق، به نظر می‏رسد با شناسایی شاخص‏های رهبری منطقه‏ای، عمل و استمرار آن، سبب عمق‌بخشی خارجی انقلاب اسلامی خواهد شد؛ مصادیق و نمونه‏های عینی بررسی شده در مقاله، این فرضیه را تأیید می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying the Indices of Islamic Republic of Iran's Regional Leadership and Its Impact on Developing the Islamic Republic of Iran's Outward Depth

نویسنده [English]

  • bhzad gasemi 1
1
2
چکیده [English]

Iran has been having a privileged status in the West Asia countries, notably in the region in terms of history, culture, and political geography. As the regional leader, today, the Islamic Republic of Iran has the potentials and indices of leadership to develop Iran's outward depth .The present article aims at identifying and introducing the Islamic Republic of Iran's indicators of regional leadership. The current research is of fundamental type and mixed research method, where the indicators of regional leadership have been identified using Delphi method, and its validity has been established by using exploratory factor analysis with its main elements and with orthogonal rotation of Varimax type. The statistical population in the present research is full enumeration sampling method comprising of the entire academic elite in the field of regional studies and public management as well as the managers and researchers working in research centers who were selected using purposive sampling method. In order to identify the indicators in relation to regional leadership, it addresses, in the first stage, to develop a regional leadership scale by reviewing the theoretical fundamentals and the researches previously conducted. In the second stage, it comes to improve the indicators enumerated in the research literature by referring to the elite and conducting semi-structured interviews. Finally, in the third stage, an exploratory factor analysis was used in order to determine which indicators of leadership constitute the main leadership elements, as well as to establish the relations between the indicators. The Islamic Republic of Iran's regional leadership indicators include five elements, namely internal energy, top regulations, capable executives, armed forces and population with science, technology, economy and interactions (how much they have an influence on nations) also with twelve indicators. It appears, based on the results and findings of the research, that the Islamic Republic of Iran's outward depth will likely be developed through identifying, practicing and continuing the indicators of regional leadership. The objective body of samples and extensions provided in this research substantiate this hypothesis.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • regional leadership
  • internal energy
  • science and technology
  • having an influence on nations
  • developing the Islamic Revolution's outward depth
اسپوزیتو، جان (1378)، انقلاب ایران چشم‌انداز ده‌ساله، مترجم نورالله قیصری، نامۀ پژوهش، شمارۀ 12 و 13، بهار و تابستان.
بیکی، مهدی (1389)، قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، مطالعۀ موردی لبنان، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
پاشا قاسمی، علی (1385)، جنگ 33 روزه و جایگاه منطقه‏ای ایران، فصلنامۀ مطالعات منطقه‏ای جهان اسلام، سال هفتم، شمارۀ 26- 27، تابستان و پاییز.
پیر محمدی، سعید (1395)، شاخص‏های قدرت نرم دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران، مجلۀ سیاست دفاعی، سال بیست و چهارم، شمارۀ 95، تابستان، صفحات 09- 34.
جعفری، سیداصغر و قاسمی، علیرضا (1393)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال بیداری اسلامی، فصلنامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال سوم، شمارۀ 10، صص 74-53
جمال‌زاده، ناصر (1391)، قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران و نظریۀ صدور فرهنگی انقلاب، پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی، سال اول، شمارۀ 4.
جهان‌بین، فرزاد و پرتو، فتح اله (1391)، راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال جنبش بیداری اسلامی اخیر، پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی، سال اول، شمارۀ 3، صص 143-117.
خرمشاد، محمدباقر (1388)، قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، تهران: امام صادق (علیه‌السلام).
خمینی، سید روح‌الله (1378)، صحیفۀ نور، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
درخشه جلال، مصطفی غفاری (1390)، دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران و جهان اسلام، فصلنامۀ مطالعات فرهنگ و ارتباطات، سال دوازدهم، شمارۀ 16.
دواس، دی ای (1376). پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
دوئرتی، جیمز و فالتر گراف (1383)، نظریه‏های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمۀ علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران: قومس.
دهشیری، محمدرضا (1380)، درآمدی بر نظریۀ سیاسی امام خمینی (ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دهشیری، محمدرضا و محسن رضائی جعفری (1393)، نو منطقه‌گرایی در سیاست خارجی ایران، فصلنامۀ علمی پژوهشی سیاست جهانی، دورة سوم، شمارة دوم، تابستان، صفحات 191تا 225.
دهقانی فیروزآبادی، جلال (1389)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
ربیعی، حسین (1396)، ایران و راهبردهای دست‌یابی به رهبری منطقه‌ای، فصلنامۀ علمی – پژوهشی سیاست متعالیه، سال پنجم، شمارۀ شانزدهم، بهار، صفحات 117- 136.
رحمانی، هما (1394)، نشانه‌های الهام بخشی در رهبری منطقه‏ای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامۀ سیاست، مجلۀ دانشکدۀ حقوق علوم سیاسی، دورۀ 44، شمارۀ 3، پاییز، صفحات 483- 502.
رسولی ثانی آبادی، الهام (1391)، بررسی هویت نظام جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‏انگاری، فصلنامۀ علمی – پژوهشی علوم سیاسی، سال پانزدهم، شمارۀ پنجاه هشتم، تابستان، صفحات 178-200.
رمضانی، روح اله (1386)، چارچوب تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهور اسلامی ایران، تهران: نی.
زرگر، علیرضا (1397)، واکاوی تأثیر گفتمان سیاست اسلامی امام خمینی (ره) بر روشنگری اسلامی، پژوهشنامۀ متین، سال بیستم، شمارۀ 78، بهار، صفحات 33- 52.
ساعد، نادر (1389)، دیپلماسی، تأملی شناختی و کاوش در مبادی، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال هشتم، شمارۀ 22، زمستان.
سلیمانی، فاطمه (1390)، تأثیر فرهنگ سیاسی ایرانیان بر فرهنگ راهبردی: در عسگری محمود، فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی، نامۀ دفاع، مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی، شمارۀ 26.
سند چشم‌انداز 1404، تاریخ 12 آبان 1382.
عطایی فرهاد و سایر نویسندگان (1390)، دیپلماسی عمومی و قدرت نرم، ایران و آمریکا در عراق جدید، فصلنامۀ سیاست، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دوره 41، شماره 3.
علیدادی، شهربانو (1390)، انقلاب ایران و ژئوکالچر مقاومت در سیاست بین‌الملل (2011 – 1979)، فصلنامة سیاست، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورة 41، شمارة 4.
فیرحی، داود (1389)، درآمدی بر فقه سیاسی، فصلنامۀ علمی پژوهشی سیاست، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شمارۀ اول، صفحات 225- 240.
قاسمی، بهزاد (1393)، تحلیل ژئوپلیتیک اسلام سیاسی و تأثیر انقلاب اسلامی، فصلنامۀ مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال پانزدهم، شمارۀ 57 بهار، صفحات 31-5.
قاسمی، بهزاد (1397 ب)، ژئوپلیتیک محور مقاومت و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، بر اساس گفتمان انقلاب اسلامی، فصلنامۀ آفاق و امنیت، سال یازدهم، شمارۀ 38، بهار، صفحات 5- 33.
قاسمی، بهزاد (1397 الف)، مقایسۀ رویکرد انقلاب اسلامی و ایالات‌متحده به افراطی‏گری و تروریسم، پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی، دورۀ 8، شمارۀ 28، پاییز، صفحات 15- 37.
قانون اساسی جمهوری اسلامی، مصوب 1358، با آخرین اصلاحات 1368.
قنبرلو، عبدالله (1388)، مفهوم و ماهیت قدرت منطقه‌ای، فصلنامة مطالعات راهبردی، سال دوازدهم، زمستان شمارة 46، صفحات 38- 65.
کیوان حسینی، سید اصغر (1384)، جایگاه مقولۀ دفاع همه‌جانبه در اندیشۀ فقهی – سیاسی امام خمینی (ره)، فصلنامۀ مطالعات بسیج، سال هشتم، ش 29، زمستان.
مارویاما، جعفری ام (1389)، اصول مدل‌سازی معادلات ساختاری، ترجمۀ صمد رسول‌زاده اقدم، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی با همکاری مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران.
محمدی، منوچهر (1369)، سیاست خارجی ایران، تهران: امیرکبیر.
مدنی، جلال (1370)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: همراه.
مقام معظم رهبری انقلاب به کنگرۀ عظیم حج، 17/9/1387.
مقام معظم رهبری با عنوان گام دوم در چهلمین سال پیروزی انقلاب، 22/11/1397.
مقام معظم رهبری به مناسبت دومین سالگرد ارتحال حضرت امام، 13/03/1370.
مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان وزارت خارجه و سفرای جمهوری اسلامی ایران، 30/05/86.
ملک‌زاده، محمد (1394)، قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی ایران در ابعاد منطقه‌ای (مؤلفه‏ها، دستاوردها و راهکارها)، فصلنامۀ علمی – پژوهشی سیاست متعالیه، سال سوم، شمارۀ یازدهم، بهار، صفحات 133-154.
41. Daniel Flemes, "Conceptualising Regional Power in International Relations: Lessons from the South African Case", GIGA Research Programme: Power, Violence and Security (Working Papers), p. 10 Available: http:// ideas. Repec. Org.
42. Flemes, Daniel (2010), Regional Leadership in the Global System Ideas, Interests and Strategies,Germany, GIGA German Institute of Global and Area Studies.
43. Mosavi Shafaee, Seyed Masoud, 2010, Constructivist view into The enmity between Iran and The west: Manifestation of The Islamic Revolution Identity in Iranian foreignpolicy behavior, Geopolitics Quarterly,Vol.6,No.4,Winter..
44. New York times News Service (2007) Iran becoming Super Power, February.
45. Nye, Joseph(2007):» Notes for a Soft Power Research Agenda«, in Power in Politics, London and New York, Routledge.
46. Rubin, Jennifer (2013), U.S. retreat means Iran's grows, The Washington Post, February19, http://www.washingtonpost.com.
47. Serfaty, Simon (2011) “Moving into a Post-Western World”, Washington Quarterly, 34:2, Spring , pp.7-23.