تأثیر سامانه‌های دفاع موشکی بر بازدارندگی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری، گروه روابط بین الملل، دانشکده علوم انسانی و حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران"

2 دانشیار، گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان، ایران

چکیده

   بازدارندگی، ازجمله روش‌های قدیمی است که در تاریخ نظامی کاربرد بسیار داشته ‌است. بازدارندگی در ساده‌ترین شکل آن عبارت است از نوع ویژه‌ای از روابط سیاسی که در آن یک طرف سعی در نفوذ بر رفتار طرف دیگر درجهت مطلوب خود دارد. بازدارندگی، یک نظریه در امنیت بین‌الملل است که مورد توجه کشورها در نظم آنارشیک منطقه‌ای و جهانی قرار گرفته است. سامانه دفاع موشکی، ابزاری برای بازدارندگی تلقی می‌شود که البته در مناطق مختلف کارکردهای متفاوتی دارد؛ ازجمله در شرایط ثبات و بی‌ثباتی و درنتیجه نظم و امنیت منطقه‌ای متفاوت است. این پژوهش با هدف بررسی تأثیرات سامانه دفاعی موشکی بر بازدارندگی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران قصد پاسخ به این پرسش را دارد که استقرار سامانه‌های دفاع موشکی توسط قدرت‌ مداخله‌گر در منطقه غرب آسیا، چه تأثیری بر بازدارندگی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران درپی دارد؟ درراستای پاسخ به پرسش با بهره‌گیری از اسناد و منابع کتابخانه‌ای موجود و استفاده از روش توصیفی و پرداختن به مفاهیمی چون بازدارندگی، سامانه‌های دفاع و راهبردهای موشکی به بررسی تأثیرات دفاع موشکی بر امنیت منطقه پرداخته شده است. نتایج و یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که سامانه‌های دفاع موشکی تأثیرات دووجهی بر امنیت منطقه‌ای کشورها داشته و سامانه موشکی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان سامانه اصلی تقویت‌کننده بازدارندگی این کشور عمل نموده و می‌تواند به تقویت امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران کمک نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Missile Defense Systems upon IRI’s Regional Deterrence

نویسندگان [English]

  • Eisa Mohammad Hoseini 1
  • Seyed Javad Imam Jomeh Zadeh 2
1 PhD student in International Relations, Islamic Azad University, Khorasgan Branch
2 Department of Political Science, University of Isfahan, Iran
چکیده [English]

As an element of national strategy and diplomacy, deterrence is not a new concept. However, it one of the old means which has been of widespread use in military history. At its simplest form, deterrence is a specific type of political relation where one side endeavors to influence other party’s behavior for its desired purpose. Deterrence is a theory in international security which has been taken into consideration in the regional and international anarchic order. However, the missile defense system is a means used for deterrence, which off course has different functions in different regions especially in times of instability and stability, hence the regional order and security being different. Aimed at studying the impacts of missile defense system on the regional deterrence of the Islamic Republic of Iran, this research intends to answer this question. What effect does the establishment of missile system by the intervening power in the West Asia region have upon IRI’s regional deterrence? Using the library sources and documents available as well as descriptive method, and addressing concepts such as deterrence, defense systems and missile strategies, this research has addressed the effects of missile defense on the security of the region. The findings of the research indicate that missile defense systems have bidirectional effects on the regional security of the countries. Also, as the main system that amplifies IRIs deterrence, IRAN missile system is capable of strengthening the national security of the Islamic Republic of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • deterrence
  • missile systems
  • regional security
  • the Balance of power
  • West Asia (Middle East)
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز و پیرانخو، سحر (1396)، تحول فناوری موشکی و راهبرد دفاعی ـ امنیتی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد، سال بیست‌وششم. شماره 83: 74 ـ 51.
اسفندیاری، مهدی؛ حسنوند، مظفر و زیبا، ایمان دار (1395)، بازدارندگی نوین در نظم و ساختار نوین نظام بین‌الملل (داده‌های نظری و یافته‌های تجربی)، فصلنامه علوم و فنون نظامی سال دوازدهم، شماره ۳۸: 32 ـ 5.
امینیان، بهادر و ضمیری جیرسرایی، شفق (1395)، تأثیر رژیم کنترل تکنولوژی موشکی بر امنیت ملی و توان بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه آفاق امنیت، سال نهم.
آقایی، سیدداود و قادری کنگاوری، روح‌اله (1388)، جهان‌شمولی هسته‌ای و نقد نظری آن، فصلنامه سیاست، دوره 42. شماره 1: 80 ـ 59.
بهارمست حسین‌آبادی، جواد (1397)، بررسی حضور و تأثیر قدرت­های منطقه­ای و فرامنطقه­ای در سوریه براساس نظریه­های بین­الملل (واقع­گرایی و نوواقع­گرایی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی، پیام ‌نور، واحد تهران غرب.
تخشید، محمدرضا و علوی، سیدمحمدعلی (1395)، روابط ایران و امریکا: از گام‌های اعتمادساز تا برخوردهای زورمدار، مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، سال 30، شماره 303: 87 ـ 74.
جمشیدی، محمد (1391)، جایگاه بازداندگی متعارف در راهبرد دفاعی دولت باراک اوباما درقبال ج. ا. ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره اول: 142 ـ 117.
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1381)، نظریه والتز و سیاست خارجی ایران: مطالعه مقایسه‌ای دوران جنگ سرد و پساجنگ سرد، فصلنامه سیاست خارجی، سال شانزدهم، شماره 4: 1030 ـ 1005.
درج، حمید و آقائی، داود (1396). جایگاه راهبردی یمن در سیاست خارجی و امنیتی ترامپ، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال دهم، شماره 40: 68 ـ 39. 
رسولی‌ ثانی‌آبادی، الهام (1388)، وقوع جنگ ایران و عراق ازمنظر واقع‌گرایی ساختاری والتز، نگین ایران: فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال هشتم، شماره 29: 62 ـ 51.
رضایی، علیرضا (1387)، چین و موازنه نرم در برابر هژمونی ایالات متحده امریکا در عرصه نظام بین‌الملل، راهبرد یاس، شماره 16: 298 ـ 281.
رفیعی، رضا (1397)، توان موشکی ایران و نگرانی­های آمریکا، سامانه نشریات علمی دانشگاه تهران، دوره 1، شماره 2: 7 ـ 4.
زابلی­زاده، اردشیر و وهاب­پور، پیمان (1397)، قدرت بازدارندگی در فضای سایبر، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی، سال 8، شماره اول: 97 ـ 47. 
ساسانیان، سعید (۱۳۹۶)، «چمن‌زنی و راهبرد بازدارندگی رژیم صهیونیستی، اهداف و ضرورت مقابله، قابل بازیابی در سایت اندیشکده راهبردی تبیین، www.tabyincenter.ir، (24/8/1396).
ساعد، نادر (1389)، دیپلماسی خلع سلاح در پرتو الزام‌های دیپلماسی دفاعی ج.ا.ایران، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال 8، شماره 30: 130 ـ 101
سیمبر، رضا و دل‌رحم، رضا (1395)، معمای امنیتی پرونده هسته‌ای ایران ازمنظر نو واقع‌گرایی، فصلنامه مطالعات روابط بین­الملل، سال نهم، شماره 36: 106 ـ 87
قاسمی، فرهاد (1388)، الزامات تئوریک بازدارندگی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال اول، شماره سوم: 83 ـ 55.
قاسمی، فرهاد (1389). اصول روابط بین‌الملل. تهران، نشر میزان، چاپ سوم.
قاسمی، فرهاد (1390)، پیامدهای منطقه‌ای‌شدن و گسترش سامانه‌های موشکی راهبردی بر بازدارندگی در نظم جهانی نوین، فصلنامه راهبردی دفاعی شماره 34، سال نهم: 214 ـ 181.
قاسمی، فرهاد و پورجم، بهاره (1392)، بنیان‌های نظری و مفهومی در الگوسازی مسابقه تسلیحاتی و نظم‌های منطقه‌ای، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال یازدهم، شماره 42.
قدیم ملالو، علی و جعفری، سید اصغر (1397)، نقش و تأثیر راهبرد موشکی امریکا بر راهبرد موشکی جمهوری اسلامی ایران، مجله سیاست دفاعی سال 26، شماره ۱۰۲، بهار: ۱۰ ـ ۷۱.
قربانی‌نژاد، ریباز؛ حافظ‌نیا، محمدرضا؛ احمدی‌پور، زهرا و قوام، عبدالعلی (1393)، بررسی مفهوم منازعه در نظریه‌های روابط‌ بین‌الملل و ژئوپلتیک، فصلنامه راهبرد، شماره 70: 291 ـ 265.
قوام‌ملکی، حمیدرضا (1390)، نقش موشک‌ها در راهبرد بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه رهنامه سیاست‌گذاری، سال دوم،  شماره سوم: 117 ـ 97.
قیصری، نوراله و خضری، احسان (1395)، سیاست دفاعی نظام جمهوری سلامی ایران: بررسی اسناد کلان، فصلنامه علمی ـ پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره 37: 74 ـ 57.
کاردان، عباس (1389)، رویکردهای دفاعی امریکا در خلیج‌فارس، ماهنامه اطلاعات راهبردی (اندیشه‌سازان نور)، سال هشتم، شماره 92: 39 ـ 26.
کرمی، جهانگیر (1375)، جنگ‌افزارهای مدرن و منازعات منطقه‌ای: پیامدهای استراتژیک موشک بالستیک برای خاورمیانه، مجله راهبرد، سال1، شماره 12: 58 ـ 37.
محمدحسینی، عیسی (1392). تأثیر سامانه‌های دفاع موشکی بر امنیت منطقه‌ای کشورها (مطالعه موردی: سامانه‌های دفاع موشکی و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران درخاورمیانه)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، شیراز، دانشگاه شیراز
محمدخانی، علیرضا (1388)، تبیین رویکرد نوواقع‌گرایی در روابط­ بین‌الملل، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، نشریه مطالعات سیاسی، دوره 1، شماره 3: 100 ـ 83.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1375)، تئوری بازدارندگی (نظریه‌های کلان منازعه)‌، تهران، معاونت پژوهشی مجلس، سیاست خارجی، امور امنیتی و دفاعی، گزارش مجلس، کد گزارش 4102079 .
مشیرزاده، حمیرا  (۱۳۸۴)، نظریه انتقادی روابط بین الملل و گفتگوی تمدن‌ها، تهران، دوفصلنامه پژوهش علوم سیاسی، شماره اول: 68 ـ 43.
مشیرزاده، حمیرا  (۱۳۹۶)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: انتشارات سمت.
مولایی، حسن (۱۳۹۲)، بررسی قطعنامه موشک در سازمان ملل متحد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
میلتون ادواردز، بیورلی (۱۳۸۲)، سیاست و حکومت در خاورمیانه، مترجم رسول افضلی، تهران: مؤسسه فرهنگی بشیر علم و ادب، چاپ اول.
هادیان، ناصر و هرمزی، شانی (1390)، نقش سیستم دفاع موشکی در ایجاد بازدارندگی هسته‌ای؛ بررسی رفتار امنیتی ـ نظامی ایران، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره سوم: 74 ـ 49.
هشترودی ،یاشار (۱۳۸۹)، نوواقع­گرایی یا واقع­گرایی ساختاری، روزنامه رسالت، 12/11/1389.
هنسن، برث، پیتر تافت و آندره ویول (۱۳۹۰)، راهبردهای امنیتی و نظم جهانی امریکائی: قدرت ازدست‌رفته، ترجمه سیدامیر نیاکویی و احمد جانسیز، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.
یزدان‌فام، محمود (1395)، سیاست خارجی ترامپ و جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره چهارم، شماره مسلسل74: 164 ـ 139.