تحلیل لایه لایه‌ای علل جنگ‌های آینده غرب آسیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آینده پژوهی دفاعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران

2 دانشجوی دکتری آینده پژوهی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.

3 کارشناسی ارشد مدیریت دفاعی دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران

چکیده

این مطالعه جهت شناسایی علل و عوامل وقوع جنگ‌های آینده در منطقه غرب آسیا به روش تحلیل لایه لایه‌ای علت‌ها انجام گردید. ابتدا اسناد و مدارک مربوط به موضوع، مطالعه و بررسی گردید. سپس مفاهیم و واژه‌های احصاء شده طی یک پرسش‌نامه به جامعه نمونه شامل 66 نفر از صاحب‌نظران ارائه و داده‌های به دست آمده با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و Excel و از روش‌های آماری توصیفی (محاسبه میانگین و واریانس) و استنباطی (برآورد فاصله اطمینان و محاسبه آماره آزمون کای-دو) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به اینکه تحلیل لایه لایه‌ای علت‌ها شامل چهار لایه لیتانی، نظام‌های علّی، گفتمان (جهان‌بینی) و اسطوره یا استعاره می‌باشد، برای تقسیم علل در هر کدام از لایه‌ها از مدت زمان علت جنگ و تعداد نظرات پرسش‌شوندگان در خصوص همبستگی جنگ‌های آینده به این مؤلفه‌ها استفاده بعمل آمد. در نهایت با کسب نظرات خبرگان مورد نظر، مهم‌ترین نوع جنگ‌های آینده شامل جنگ‌های ترکیبی، جنگ شبکه محور، جنگ تأثیر محور و جنگ نرم طبقه‌بندی شد. بر اساس یافته‌های به دست آمده مهمترین علل وقوع جنگ‌های آینده در منطقه غرب آسیا در لایه اول (سطح لیتانی)، قدرت‌خواهی، انتقام و دسترسی به انرژی هسته‌ای؛ در لایه دوم (سطح نظام‌های اجتماعی) علل وقوع در سیاست، فناوری و اقتصاد؛ در لایه سوم (جهان‌بینی) علل وقوع مذهب، ایدئولوژی و دین و در لایه چهارم (استعاره یا ‌اسطوره) زبان، خودبزرگ‌بینی و فرقه‌های مختلف مذهبی طبقه‌بندی گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A layered analysis of the causes of future wars in West Asia

نویسندگان [English]

  • Ebrahim ejabi 1
  • Khalil Koulivand 2
  • hamid motaghi 3
1 Department of Defense Futures studies , Faculty of Social Sciences , Command , and Military Staff of the Islamic Republic of Iran
2 PhD student of Futures Studies, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
3 Master's degree in Defense Affairs Management, Command University and Headquarters of the Islamic Republic of Iran Army
چکیده [English]

This study was conducted in order to identify the causes and factors of future wars in the West Asia region using the method of layered analysis of causes. First, the documents related to the subject were studied and reviewed. Then the concepts and words counted through a questionnaire to the sample community consisting of 66 experts were presented and the data obtained using SPSS and Excel software and descriptive statistical methods (calculation of mean and variance) and inference (estimation of confidence interval and calculation of statistics) chi-square test) was analyzed. Considering that the layered analysis of causes includes four layers of litany, causal systems, discourse (worldview) and myth or metaphor, to divide the causes in each of the layers from the duration of their being the cause of war and the number of opinions of the respondents regarding the correlation of future wars These components were used. Finally, by obtaining the opinions of the experts, the most important types of future wars were classified as hybrid wars, network-based war, influence-based war, and soft war. According to the findings, the most important causes of future wars in the West Asian region in the first layer (litany level) are power seeking, revenge and access to nuclear energy; In the second layer (level of social systems), the causes of occurrence in politics, technology and economy; In the third layer (worldview) the causes of religion, ideology and religion and in the fourth layer (metaphor or myth) language, self-conceit and different religious sects were classified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Causes of War
  • Causal layered Analysis
  • Futures studies
  • West Asia region
  1. منابع فارسی:

    الهویردی‌زاده، رضا (1398)، تبیینی بر دسترسی دریایی و سطح توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای دریایی، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، 23-32.

    الهی، همایون، خلیج‌فارس و مسائل آن، تهران، انتشارات قومس، 1394.

    ابراهیمی خوجین، محمد‌تقی، روند الگوهای امنیت در خلیج‌فارس، مجموعه مقالات علمی- پژوهشی نهمین همایش ملی خلیج‌فارس، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1392.

    ابراهیمی‌فر، طاهره، (1390) الگوهای اعتمادسازی در منطقه خلیج‌فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 94-118.

    احمدیان، قدرت. عبدالهی، زهرا. (1400). تحلیلی بر تشدید منازعات منطقه‌ای در دوران ابهام قطبیت ساختار سیستم بین‌الملل: مطالعه موردی غرب آسیا (1991-2019). مجله سیاست دفاعی، 30 (117)، 9-49.

    اردوان، پروین، بررسی وضعیت زیست‌محیطی خلیج‌فارس و چالش‌های پیش‌رو با کشورهای همسایه، انتشارات کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین ایران و جهان، 1396.

    اسدی، بیژن، خلیج‌فارس و مسائل آن، انتشارات سمت، 1384.

    اشتریان، کیومرث، جعفری هفتخوانی، نادر، (1396)، تصمیم‌گیری در سیاسـت خـارجی و نقش دیپلماسی عمومی در فرآیند تصـمیم‌سـازی، اندیشـۀ مـدیریت راهبـردی، 111-140.

    اشراقی، مهرداد. (1390). جنگ آینده، فصلنامه راهبرد دفاعی، 9 (4)،  33-61.

    امیری، مجتبی، نظریه برخورد تمدن‌ها، هانتینگتون و منتقدانش، تهران، وزارت امور خارجه، 1393، ویرایش دوم.

    امینیان، بهادر، نقش اسطوره‌ها در هویت ملی و ملت‌سازی، نشریه ادبیات پایداری، سال سوم، شماره پنجم، پاییز 1390.

    آلن اسمیت، ادوارد. (1397)، عملیات تاثیرمحور به کارگیری جنگ شبکه‌محور؛ در صلح، بحران و جنگ. مترجم، محمدی نجم، سیدحسین، میری، یاسر. تهران، انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع).

    آلوین و هایدى تافلر، جنگ و ضد جنگ، ترجمه شهیندخت خوارزمى، نشر سیمرغ، تهران، 1372.

    بزرگمهری، مجتبی، طباطبایی، سید مجتبی، تأثیر فعالیت‌های مسالمت‌آمیز انرژی هسته‌ای ایران بر امنیت منطقه خلیج‌فارس، نشریه راهبرد سیاسی، شماره1، بهار 1397.

    بصیری، محمدعلی، بانژاد، رضا ، رشید، معصومه. (1394) فرصت‌ها و چالش‌های استفاده از منابع مشترک نفت و گاز در روابط ایران و کشورهای خلیج‌فارس، نشریه فرهنگی و سیاسی خلیج، شماره 3، 62-85.

    بیگی‌زاده، مرضیه، بصیرت منش، حمید، (1395)، چگونگی ظهور و سقوط کشورهای پرتقال، هلند، انگلیس و فرانسه در خلیج‌فارس، پژهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، همایش ملی خلیج فارس، دوره 11.

    جالینوس، احمد و قورجیلی، حامد و امری، سجاد،  ایران هسته‌ای و تأثیر آن بر روند همگرایی بیشتر با شورای همکاری خلیج‌فارس، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی، سال دوم، ش 5، 1391.

    جوباگی، (1385)، عملیات تاثیر محور، مترجم، سهراب سوری، تهران، انتشارات مرکز مطالعات دفاعی و امنیت ملی.

    حبیبی، نیک‌بخش، ماهیت قدرت هوایی، تهران، انتشارات دفتر مطالعات راهبردی نهاجا، 1396.

    خزایی، سعید. نصرتی، علیرضا. و تکلوی، فاطمه. (1394)، واکاوی پدیده آواتاریسم با روش تحلیل لایه ای علت ها. چشم انداز مدیریت دولتی، صص 26-41.

    خزایی، سعید، جلیلوند، محمدرضا، نصرالهی، وسطی، لیلا، 1394،  بررسی نظری روش تحلیل لایه‌ای علت‌ها در حوزه آینده‌پژوهی، سال دوم، شماره ششم، تابستان.

    راجی، محمدهادی. و افتخاری، اصغر. (1398). جنگ ترکیبی غرب در برابر جمهوری اسلامی ایران (تحلیل ابعاد و روش‌ها). مجله سیاست دفاعی، 28(109)، صص 75-111.

    رستمی، فرزاد. (1395). تحول در ماهیت جنگ‌های آینده؛ جمهوری اسلامی ایران؛ سناریوها، فرصت‌ها و چالش‌ها، مجله سیاست دفاعی، 25 (97)، صص 190-145.

    رشید، غلامعلی. محرابی، غلامرضا. کلانتری، فتح‌ا.... شجاعی، شهرام. و زنجانی، داود. (1393). واکاوی الگوهای حاکم بر جنگ آینده و مقایسه آن با جنگ هشت ساله و جنگ‌های اخیر. راهبرد دفاعی، 12(4)، 1-30.

    رضایی، بهرام. (1384). تاثیر خلیج فارس بر امنیت ملی ایران. علوم و فنون نظامی، 2(3)، 127-138.

    زاهدی، اصغر،  بازشناسى جنبه‏هاى تجاوز و دفاع، ستاد تبلیغات جنگ شوراى عالى دفاع، تهران، 1391.

    زهتاب‌سلماسی، یعقوب، 1394، جنگ‌های آینده، انتشارات دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا.

    زهدی، یعقوب، کلانتری، فتح‌اله، 1395، واکاوی رویکردهای جنگ آینده، انتشارات مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.

    سامیر، آلاله. و گرگانی، سید امیر حسین. و چشمه قصابانی، مریم. (1399). خوانش معماری به مثابه ی متن با رویکرد نشانه شناسی ساخت گرا (نمونه موردی: مرکز فرهنگی-سینمایی دزفول). نخبگان علوم و مهندسی، 5(3)، 47-62.

    سیاری، حبیب الله. (1388)، الگوی موازنه قدرت در راهبردهای امنیتی خیلج فارس، علوم و فنون نظامی، سال ششم پاییز 1388 شماره 14، ۶ – ۲۱.

    شریفی، شهاب. و آجودانی، فرشید. (1392). الزامات ژئوپلیتیک پیمان دفاعی مشترک کشورهای حوزه خلیج فارس. علوم و فنون نظامی، 9(23)، 87-106.

    صارمی، کریم، پرواس، سیدرضا، 1393، جنگ ناهمتراز، انتشارات دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا.

    فخرایی، مرضیه.  کیقیبادی، مرضیه. (1396)، نگاهی به روش‌های آینده پژوهی؛ معرفی شش تکنیک مهم و پرکاربرد در آینده پژوهی/ترجمه و تالیف مرضیه فخرایی، مرضیه کیقبادی، تهران، انتشارات آینده پژوه.

    کریمی، جواد، جنگ دوم خلیج‌فارس، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 16،  1394.

    کلانتری، فتح‌الله. (1395). مشخصات جنگ احتمالی آینده علیه ج.ا.ایران و راهبردهای مقابله با آن. راهبرد دفاعی, 14(4)، 103-131.

    مسائلى، محمود و ارفعى، عالیه، جنگ و صلح از دیدگاه حقوق و روابط بین الملل، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، 1393.

    معاونت پژوهش و تولید علم، 1397، واکاوی جنگ‌های آینده، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی.

    مکنزی، کنت، 1392، جنگ نامتقارن، مترجم عبدالمجید حیدری، تهران، دافوس سپاه، دوره عالی جنگ.

    منزوی، مسعود، 1394، عملیات تأثیر‌محور، رویکردها و ابعاد آن، انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی  مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، ویرایش دوم.

    منزوی، مسعود، 1396، محیط شبکه محور، مفهوم کاربردی مشترک، انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی  مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.

    موسوی، سیدمحمد. (1400). بررسی تطبیقی گزینه‌های مطلوب قدرت هوایی در حوزه عدم‌تقارن. مجله سیاست دفاعی، 30(115)،

    موفات، جیمز، 1396، مجموعه دگرگونی در عصر حاضر، فرضیه پیچیدگی و جنگ شبکه محور، ترجمه خواجوی محمد، انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی  مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، ویرایش دوم.

    مهدوی هوشنگ، عبدالرضا،  سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی، نشر البرز، 1390.

    مهدی‌نژاد نوری، محمد. جبار رشیدی، علی. احمدی حاجی آبادی، سید احمد. و تیلا، شعبان. (1396). تأثیر متقابل دفاع دانش‌بنیان و جنگ‌های آینده. مطالعات دفاعی استراتژیک، 15(67)، 235-260.

    مهکویی، حجت، چالش‌ها و اختلافات مذهبی در کشورهای اسلامی، انتشارات اولین همایش بین‌المللی بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان اسلام، 1393.

    نای، جوزف، 1392، آینده قدرت، ترجمه قربانی رضا، شیرمحمدی جواد، انتشارات دانشگاه فرماندهی و ستاد دانشگاه جنگ آجا.

    نور، حمزه. (1396) ارزیابی روند مصرف منابع آب زیرزمینی و وضعیت کنونی آن‌ در ایران. سامانه‌های سطوح آبگیر باران. ۵ (۲) :۳۸-۲۹.

    هرسیج حسین، ابراهیمی‌پور حوا، نوعی باغبان سید مرتضی، روابط کشورهای عرب منطقه‌ی خلیج‌فارس و ایرا ن از منظر منطقه‌گرایی،  مجله سیاست دفاعی، شماره 88، 1393.

    منابع لاتین:

    Inayatullah, Sohail, 2004, the Causal Layered Analysis (CLA) Reader (Theory and Case Studies of an Integrative and Transformative Methodology), Tamkang University Press.

    Inayatullah, Sohail, 2008, "Six Pillars: futures thinking for transforming," Foresight, 20(1), 4-21.

    1. Slaughter, "Integral Operating System "World Future Society, July 2003. Drawing on Sohail Inayatullah; Dennis List, "3 Maps or the Future," July 18, 2003; Andy Hines, UH-Clear Lake, 2006.

    Revista de studii de Securitate si informatii pentru aparare Infosfera, 2016, Anul III nr. 2/2011, http://www.mapn.ro/publicatii/2-2011. Pdf (last access on 10th September.

    Stefan Gabriel, 2016, GEORGESCU, The Future War- A Contemporary Military Phenomenon in the Light of Critical Infrastructure, The 11th Internation Scientific Conference “Defense Resources Management in the 21st century” Brasov, November 10th-11th.

    Traian Grozea, 1987, Implicatiile fenomenului militar in viata internationala, Editura Politica, Bucuresti, p 15.