نظامیان و برآمدن دولت مطلقه نوساز در دوره پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

2 استاد گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

3 استادیار گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

چکیده

تأثیر فزاینده نیروهای مسلح بر پویش تصمیم‌گیری سیاسی اعم از سیاست داخلی یا روابط خارجی، بسیاری از جامعه-شناسان سیاسی را بر آن داشته است تا همواره به مطالعه درباره مسئله جایگاه نظامیان در سیاست بپردازند. این مسئله در ایران معاصر با ساخت دولت مطلقه نظامی پس از کودتای سوم اسفند 1299ش. تأملات نظری فراوانی را به دنبال داشت. شکلی از دولت که با درهم آمیختن دو وجه متعارض دولت مطلقه با مدرن‌سازی توسط نظامیان و حمایت بیگانگان پدید آمد. این‌که نظامیان چگونه این همسازی را ایجاد کردند؟ موضوع مقاله حاضر است. برای پاسخ به این پرسش از الگوهای جامعه شناسی سیاسی که به بررسی مناسبات نیروهای اجتماعی و ساختار قدرت می‌پردازند، استفاده شده است. بنظر می‌رسد انگیزه نظامیان برای توسعه و افزایش اقتدار نیروهای مسلح الزام به مدرن‌سازی نهادی را ایجاد کرد و زمینه گسترده نفوذ نظامیان در سیاست از یک‌سو و اتحاد دولت مطلقه و پویش نوسازی از سوی دیگر فراهم شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

نظامیان و برآمدن دولت مطلقه نوساز در دوره پهلوی اول

نویسندگان [English]

  • Seyyed Javad Hashemi 1
  • ali shirkhani 2
  • Alireza Zahiri 3
1 Ph.D. student of political science majoring in Iran, Islamic Azad University, Qom branch, Qom, Iran
2 Professor, Department of Political Science, Islamic Azad University Qom Branch, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Political Science, Research Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Iran
چکیده [English]

تأثیر فزاینده نیروهای مسلح بر پویش تصمیم‌گیری سیاسی اعم از سیاست داخلی یا روابط خارجی، بسیاری از جامعه-شناسان سیاسی را بر آن داشته است تا همواره به مطالعه درباره مسئله جایگاه نظامیان در سیاست بپردازند. این مسئله در ایران معاصر با ساخت دولت مطلقه نظامی پس از کودتای سوم اسفند 1299ش. تأملات نظری فراوانی را به دنبال داشت. شکلی از دولت که با درهم آمیختن دو وجه متعارض دولت مطلقه با مدرن‌سازی توسط نظامیان و حمایت بیگانگان پدید آمد. این‌که نظامیان چگونه این همسازی را ایجاد کردند؟ موضوع مقاله حاضر است. برای پاسخ به این پرسش از الگوهای جامعه شناسی سیاسی که به بررسی مناسبات نیروهای اجتماعی و ساختار قدرت می‌پردازند، استفاده شده است. بنظر می‌رسد انگیزه نظامیان برای توسعه و افزایش اقتدار نیروهای مسلح الزام به مدرن‌سازی نهادی را ایجاد کرد و زمینه گسترده نفوذ نظامیان در سیاست از یک‌سو و اتحاد دولت مطلقه و پویش نوسازی از سوی دیگر فراهم شد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • نظامیان
  • دولت مطلقه
  • پهلوی اول
  • نوسازی

مراجع

آشتیانى‏زاده، محمدرضا (1369)، سوابق رضاخان و کودتاى سوم حوت 1299، تاریخ معاصر ایران، کتاب دوم، تهران: مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی.
اخوان کاظمی، مسعود (1388)، نظامیان و سیاست از منظر جامعه­شناسی سیاسی، کرمانشاه، دانشگاه رازی.
ازغندی، علیرضا (1384)، جنگ و صلح: بررسی مسائل نظامی و استراتژیک معاصر، تهران، سمت.
ازغندی، علیرضا (1374)، ارتش و سیاست، تهران، نشر قومس.
 بدیع، برتران و پیر بیرن بوم (1379)، جامعه شناسی دولت، ترجمه احمد نقیب­زاده، تهران، انتشارات باز. 
بشیریه، حسین (1374)، جامعه­شناسی سیاسی، تهران، نشر نی.
بیات، کاوه (1369)، قرارداد 1919 و تشکیل قشون متحدالشکل در ایران، تاریخ معاصر ایران، کتاب دوم، تهران، مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی.
بیگلرپور، علیقلی، سعید نفیسی و جهانگیر قائم مقامی (1345)، تاریخ ارتش نوین ایران، تهران، ستاد بزرگ ارتشتاران.
پوجی، جانفرانکو (1377)، تکوین دولت مدرن، ترجمه بهزاد باشی، تهران، نشر آگه.
دلیرپور، پرویز (1393)، نظامیان و سیاست، تهران، دانشگاه پیام نور.
زهیری، علیرضا (1379)، عصر پهلوی به روایت اسناد، قم، دفتر نشر معارف.
سینایی، وحید (1396)، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، از 1299 تا 1357، مشهد، دانشگاه فردوسی.
شیخ‏الاسلامى، جواد (1367)، قتل اتابک، تهران، کیهان.
ضرغام بروجنی، جمشید (1350)، دولت‌های عصر مشروطه، تهران، اداره کل قوانین مجلس شورای ملی.
عاقلى، باقر (1369)، داور و عدلیه، تهران، بهار.
فیوضات، ابراهیم (1375)، دولت در عصر پهلوى، تهران، چاپخش.
قدس، م.رضا (1371)، دولت و جامعه در ایران، مترجم علی طائفی، مجله فرهنگ توسعه، شماره 2.
کاتوزیان، محمدعلی (همایون) (1374)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
کاظمی، علی­اصغر (1369)، نقش قدرت در جامعه و روابط بین­الملل، تهران، نشر قومس.
مکی، حسین (1361)، تاریخ بیست ساله ایران، تهران، نشر ناشر.
مکی، حسین (1374)، تاریخ بیست ساله ایران، جلد اول، تهران، علمی.
هرسیچ، حسین (1380)، مداخله نظامیان در سیاست، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم سیاسی)، جلد دوازدهم، شماره 1 و 2.
الول ساتن، ال.پى (بی تا)، رضاشاه‏کبیر یا ایران نو، ترجمه عبدالکریم صبورى، تهران، انتشارات علمی.
وینسنت، اندرو (1371)، نظریه‌های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نشر نی.
Janowitz, Morris (1960), The Professional Solider: A Social and Political Portrait, Glencoe, Illinois: Free Press.
Pye, Lucian (1966) Aspects of Political Development, Boston, Brown and co.
سیاست دفاعی
دوره 33، شماره 126 - شماره پیاپی 1
بهار 1403
تیر 1403
صفحه 195-175

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری: 11 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 24 مرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار