تحولات ژئواستراتژیکی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین و آینده نظم جهانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

2 دکتری، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

چکیده

اوکراین به دلیل موقعیت ژئواستراتژیکی خود به عنوان محل تلاقی شرق و غرب، ظرفیت‌های صنعتی و پیشنیه تاریخی در منطقه اوراسیا، موقعیت ترانزیتی و حائل بین روسیه و کشورهای عضو پیمان ناتو اهمیت زیادی دارد. همین ویژگی منحصر به فرد و همچنین بافت قومیتی آن، این کشور را به محلی برای برخورد و رقابت‌های روسیه و غرب تبدیل کرده است. اگر در سال 2004 رقابت در حوزه سیاسی سبب رویارویی روسیه و غرب در اوکراین شد، 18 سال بعد و این بار به دلیل عامل ژئواستراتژیکی و ژئوپلیتیکی دو طرف در برابر یکدیگر قرار گرفتند. بر این اساس فوریه 2022 طی آغاز یک عملیات ویژه که از نظر کرملین، اقدامی پیش‌گیرانه برای جلوگیری از تهدیدهای آتی قلمداد می‌گردد، جنگ بین روسیه و اوکراین آغاز شد. این تقابل، شدت و عمق بیشتری داشت و منجر به جدایی بخشی از خاک اوکراین و شکل گیری نظم جدید بین‌المللی شد. هدف اصلی تحقیق تبیین تحولات ژئواستراتژیکی ناشی از جنگ روسیه و اوکراین و آینده نظم جهانی است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی می‌باشد. این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش است که تحولات ژئواستراتژیک ناشی از جنگ روسیه و اوکراین بر آینده نظم جهانی چه تأثیری دارد؟ برای پاسخ به این پرسش این فرضیه بررسی شده است که براساس نظریه بعد جدید قدرت ساموئل هانتینگتون تحولات ژئواستراتژیک ناشی از جنگ روسیه و اوکراین منجر به شکل‌گیری نظام چند قطبی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Geostrategic developments caused by the war between Russia and Ukraine and the future of world order

نویسندگان [English]

  • Yashar Rahimiaghdam 1
  • seyed Yahya Safavi 2
  • Hamid Yarmohamadi 3
1 PhD Student, Imam Hossein (AS) University, Tehran, Iran
2 PhD, Imam Hussein (AS) University, Tehran, Iran
3 Master's degree, Imam Hussein (AS) University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Ukraine is very important due to its geostrategic position as the meeting point of East and West, industrial capacities and historical background in the Eurasian region, transit position and buffer between Russia and NATO countries. This feature, as well as its ethnic context, has turned this country into a place for confrontation and competition between Russia and the West. If in 2004 the competition in the political field caused Russia and the West to face each other in Ukraine, 18 years later, due to geostrategic and geopolitical factors, the two sides faced each other. Accordingly, in February 2022, during the beginning of a special operation, which is considered a preventive measure to prevent future threats from the Kremlin's point of view, the war between Russia and Ukraine began. This conflict led to the secession of a part of Ukraine and the formation of a new international order. The main goal of the research is to explain the geostrategic developments caused by the war between Russia and Ukraine and the future of the world order. The research method is descriptive and analytical. This article seeks to answer the question, what is the effect of the geostrategic changes caused by the war between Russia and Ukraine on the future of the world order? To answer this hypothesis, it has been investigated that based on Samuel Huntington's theory of new dimension of power, the geostrategic developments caused by the war between Russia and Ukraine will lead to the formation of a multipolar system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Russia
  • Ukraine
  • war
  • geostrategic
  • world order
ابوالحسن شیرازی، حبیب­الله و جعفری­فر، احسان (1401)، «بررسی تطبیقی سیاست خارجی روسیه در قبال قره­باغ و اوکراین»، فصلنامه مطالعات روابط بین­الملل، 15(2)، صص 7-37.
اعظمی، هادی و نظری، محمد و حسینی، سید علی (1397). «رقابت ژئوپلیتیک روسیه و آمریکا در اوکراین(2004 - 2017)»، پژوهش­نامه ایرانی سیاست بین­الملل، سال 6، شماره 2، بهار و تابستان، صص 21 – 52.
افراسیابان، وحید (1401)، «سه گانه آمریکا، روسیه و اوکراین در ساختار نظام بین­الملل سال 2022»، پژوهش ملل، سال هفتم شماره 75.
امین­آبادی، سید محمد (1402)، «بازی ناتو با خط قرمزهای روسیه در سومین سال جنگ اوکراین»، روزنامه کیهان، کد خبر 284520، انتشار 13/12/1402، زمستان.
برژینسکی، ژبیگنیو (1385)، پس از سقوط، بازی نهایی در جهان تک قطبی، ترجمه امیرحسین توکلی، تهران: انتشارات سبزان.
بهمن، شعیب (۱۳۹۴)، «تأثیر بحران اوکراین بر روابط روسیه و آمریکا»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال ۱۶، شماره­ی ۱، پیاپی ۶۱ : 78-43.
پیشگاهی­فرد، زهرا و شیراوند، صارم (1397)، «تأثیر مؤلفه­های فرهنگ استراتژیک بر کدهای ژئوپلیتیک اوکراین»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 102، تابستان، صص 57-36.
حافظ نیا، محمدرضا (1401)، «سناریوهای آینده جهان در پرتو بحران اوکراین»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هجدهم، شماره اول، بهار.
حافظ­نیا، محمدرضا (1395)، «گسل­های ژئواستراتژیک فعال در جهان»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوازدهم، شماره چهارم، زمستان.
حسین­پور پویان، رضا(1385)، «تحلیل و بررسی هم­پوشی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در تعامل با جمهوری آذربایجان با واقعیت­های ژئوپلیتیک»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه ترتبیت مدرس.
درویش، رضاداد (1401)، «جنگ اوکراین؛ درآمدی بر نظم جهانی جدید»، امنیت بین­الملل، 5(37).
دهشیار، حسین (1393)، «سیاست خارجی روسیه در قبال اوکراین: گریز ناپزیری بحران»، فصلنامه روابط خارجی، سال ششم، شماره اول.
زادوخین، آ. گ (۱۳۸۴)، «سیاست خارجی روسیه، خود آگاهی و منافع ملی»، ترجمه­ی مهدی سنایی، تهران، ابرار معاصر.
شهلایی، ناصر و ولی­وند زمانی، حسین (1396)، «نظریه­های راهبردی»، انتشارات دافوس آجا، تهران.
شیخ­الاسلامی، محمدحسن و شیراوند، صارم (۱۳۹۵)، «تأثیر کد و بینش ژئوپلیتیک بر مدیریت فدراسیون روسیه در بحران اوکراین»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، دوره ۲۲، شماره­ی 95، پائیز، صص 137-171.
شیخ­الاسلامی، محمدحسن و شیراوند، صارم (۱۳۹6)، «تأثیر تحولات ژئوپلیتیک اوکراین بر امنیت روسیه از منظر ژئوپلیتیک انتقادی»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره­ی 99، پائیز، صص 89-123.
صفوی، سیدیحیی (1402)، «ژئوپلیتیک و ژئواستراتژی جهان اسلام»، تهران، انتشارات سمت و مرکز آینده پژوهی جهان اسلام، ص 29.
طبری، امید (۱۳۸۷)، «عوامل هویتی و تحولات سیاست خارجی فدراسیون روسیه در قبال غرب بعد از پایان جنگ سرد»، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان دانشکده­ی علوم اداری و اقتصادی.
عزتی، عزت­الله (1387)، «ژئوپلیتیک»، انتشارات سمت، تهران.
 کولیوند، خلیل و ستاری­خواه، علی (1402). «ترسیم سناریوهای محتمل فراروی جنگ روسیه و اوکراین در افق 1407»، فصلنامه مدیریت نظامی، سال بیست­وسوم، شماره 2، تابستان.
محبی­نیا، جهانبخش و صالحی، منصور (1392)، «جنگ سرد نوین در روابط روسیه و آمریکا»، پژوهش­نامه روابط بین الملل، پائیز، ص 114.
معراجی، ابراهیم (1401)، «گسترش ناتو به سوی شرق: پیامدها و چشم­انداز آن»، فصلنامه مطالعات منافع ملی، سال هفتم، شماره بیست و هفتم، بهار.
منوچهری، عباس (1393)، «دیالکتیک جنگ و نظم جهانی»، فصلنامه سیاست، سال اول، شماره سوم، پاییز، صص 19-5.
نام نهاد، میلاد میری و امیدی، علی(1401)، «هویت فرهنگی و منازعه روسیه و اوکراین»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 119، پاییز، صص 152-125.
نونژاد، محمد و کریمی، مرتضی (۱۳۹۷)، «تقابل روسیه و آمریکا در اوکراین و تأثیر آن بر منافع ملی ایران»، فصلنامه مطالعات روابط بین­الملل، دوره ۱۱، شماره­ی ۴۱، صص ۱۷۵-۱۴۵.
وثوقی، سعید و خیری، مصطفی (1395)، «اوکراین: عرصه تقابل غرب و روسیه»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 94، تابستان، ص 135-134.
هیودی، محمدرضا (۱۴۰۱)، «تقابل روسیه وآمریکا در اوکراین؛ راهبرد تسلط بر ژئوپلیتیک کارآمد منطقه­ای؛ یا استیلای ژئواستراتژیک جهانی، ژئوپلیتیک و دیپلماسی»، انجمن ژئوپلیتیک ایران، 29 تیر.
یاری، احسان (1400)، «اوکراین و موقعیت حائل بین روسیه و اروپا»، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 5404، زمستان.
Alpher, Yossi. (2014). “The Ukraine/Crimea Crisis: ramifications for the Middle East”. Available at: www.opendemocracy .net/north-africa-west-asia/yossi-alpher.
Ambrosio, Thomas. (2016). "The Rhetoric of Irredentism: The Russian Federation’s Perception Management Campaign and the Annexation of Crimea", Small Wars & Insurgencies, Vol. 27, No.3.
Chenoy, Anuradha M(2022). The Russia-Ukrain war and the changing world order. Economic and Political Weekly,57(16).pp. 10-13
Claval, Paul(1992). Geographie politique, geopolitique et geostrategie, Strategique. Vol.55, No.3
Cornell, Svante E.(2016). "The Fallacy of Compartmenttalisation: the west and Russian from Ykrain to Syria", European View, Vol.15,No1.
De Maio, Giovanna (2016). "Russia’s View of Ukraine after the Crisis", Instituo Affari Internazionali, Working Papers, Vol.16, No.4.
Dragneva, Rika and Wolczuk, Kataryna (2018). "Russia, the Eurasian Customs Union and the EU: Cooperation, Stagnation or Rivalry?", Briefing Paper, Chatham house, Available at: http: //www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Russia, Accessed on: 30 November 2018.
Felgenhauer, Pavel (2014). "Putin: Ukraine is a Battlefield for the New World Order", Eurasia Daily Monitor, Vol.11, No.121.
Huntington, Samul. P (1999). The Lonely Super Power Forehgn Affairs, Vol. 78, No.2.
Krauthammer, Charlese (2014). Putin’s Ukraine Gambit, at:http://www.nationalrevi.com/ article/372204/putins-ukraine–gambit-charles kravthammer, (Accessed on: 2016/6/3).
Mankoff,J.(2022). Russia War in Ukrain Identiy, History. And Conflict. The Center for Strategic and International Studies, 45, (2), pp 127-147.
Moroney, Jennifer D.P. [et al]. (2002). Ukrainian Foreign Policy and Security Policy, Westport: Prager Publisher.
 Nordberg, M. (1997). Interdependence and National Identity in Ukraine and Belarus”, Southeastern Political Review, Volume 25, No. 4.10.1111/j. 1747-1346.1997. tb00459. X
Otte, T.G.(2001). Kissinger. In: Diplomatic Theory from Machiavelli to Kissinger. Studies in Diplomacy. Palgrave Macmillan, London.
Trenin, Dmitri (2014). the Ukraine Crisis and the Resumption of Great-Power Rivalry, Carnegie Moscow Center, July.-The Moscow times (2014), Save Ukraine, at: http://www.Themoscowtimes .com/opinion/article/save-Ukraine /496444.html, Accessed on: 2016/06/22.
Tsygankov, Andrei (2015). "Vladimir Putin’s last Stand: the Sources of Russia’s Ukraine Policy", Post-Soviet Affairs, Vol.31, No.4.
Wikipedia (persian). (2022). 2022 attack or Russia to Ukrain. www.wikipedia.org
Woehrel, Stephen (2014). Ukrain: Current Hssues and U.S Policy, Congressional Research Service, at: https://www.fas.org/sgp/crs/row/RL33460.pdf.
Milano, James.M (1998). Nato Enlargment from the Russian Perspective,USAWC Strategy Research Project. Available at: https://www.hsdl.org
www.mehrnews.com/news/ظهور-نظم-جدید-بین-المللی-نشانه-ها-و-ویژگی-ها