قلمروسازی ژئوپلیتیکی ناتو در حوزه های ژئوپلیتیکی غرب جمهوری اسلامی ایران

ذکی, یاشار; غلامی, مجید

قلمروسازی ژئوپلیتیکی ناتو در حوزه های ژئوپلیتیکی غرب جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشکده جغرافیای تهران

² دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران

چکیده

ناتو، طولانی‌ترین اتّحادیۀ سیاسی و نظامی تاریخ معاصر است که از سال 1949م. تاکنون در چندین مرحله مأموریّتهای خود را بازتعریف کرده است. در جدیدترین بازنگری، این سازمان با ارائه مفهوم امنیّتی نوین برای دوّمین دهه از قرن 21، تلاش کرده امنیّت منطقۀ جغرافیایی آتلانتیک را در خارج از منطقه جستوجو و برای مشروعیّتبخشی به این اقدام، ساز و کارهای متعدّدی را طرّاحی کرده و در حال اجرا دارد. حضور پویا در مناطق ژئوپلیتیکی مختلف، مهمترین راهبرد کنونی ناتو است و به‌همین دلیل این سازمان با گسترش مرزهای خود به‌عنوان شانزدهمین همسایۀ جمهوری اسلامی ایران نیز شناخته میشود که در هر یک از مناطق ژئوپلیتیکی کشورمان، حضور فیزیکی دارد. در این راستا، شناسایی راهبردهای ناتو برای گسترش حضور فراجغرافیایی خود با تمرکز در مرزهای غربی ایران، موضوع اصلی این پژوهش است که نویسندگان تلاش میکنند به این پرسش اصلی پاسخ دهند که ناتو چگونه در حال قلمروسازی در مناطق ژئوپلیتیکی غرب ایران است. با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای، اینترنتی و رسانهای، فرضیۀ اصلی مقاله این است که «ناتو تلاش میکند برای حفظ و گسترش حاکمیّت ارزشهای لیبرال دموکراسی و بازار آزاد به‌عنوان موتور محرّک نظام جهانی معاصر با بهره‌بردن از راهبردهای گسترش مرزهای سیاسی رسمی، گسترش مرزهای سیاسی غیررسمی، مأموریّتهای بشردوستانه، همکاریهای دفاعی و امنیّتی و گسترش دفترهای سازمانی و اداری قلمرو خود را با حضور در مناطق ژئوپلیتیکی ترکیه و عربی به حوزۀ نزدیک غربی و با حضور در دریاهای سیاه، اژه، مدیترانه و همچنین شمال آفریقا در حوزۀ دور غربی ایران گسترش دهد».

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.10255087.1396.26.1.1.3

عنوان مقاله [English]

NATO’s Geopolitical Territory Extension in the Geopolitical Territories to the West of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

yashar zaki ¹
majid gholami ²

¹ دانشکده جغرافیای تهران

² دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران

چکیده [English]

NATO is the longest political and military organization in the contemporary history, which has redefined its missions in several stages since 1949 up to now. Having proposed a new concept for security in the second decade of the 21st century, this organization sought to protect the security of the Atlantic territory outside the region, and designed, and is now running, a number of mechanisms to legitimize this action. Dynamic attendance in various geopolitical regions contain NATO’s most significant strategy. Due to this, it is regarded as the sixteenth neighbor of the Islamic Republic of Iran, which has physical presence all over the geopolitical regions of the country. In this regard, the identification of NATO strategies for expanding its geopolitical presence by focusing on the western borders of Iran is the main concentration of this study, which is trying to answer the essential question of how NATO is making an attempt to expand its territory in the geopolitical regions to the west of Iran. Following a descriptive-analytical method and using the library, internet and media data collection methods, the research mainly hypothesizes that NATO is trying to maintain and expand its sovereignty by the principles of liberal democracy and the free market as the driving force of the contemporary world system. Making use of strategies of expanding the formal and informal political frontiers, humanitarian missions, defense and security cooperation, and extending its administrative and organizational offices, NATO is trying to extend its territories to the geopolitical regions of Turkey and Arabian regions to the near-western area, and extending its presence in the Black Sea, the Aegean Sea, the Mediterranean, as well as the North Africa in the far-western regions of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

geopolitical area
extension of territories
NATO
Turkey
Arabian region

مراجع

حافظنیا، محمدرضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: انتشارات پاپلی.

حافظنیا، محمدرضا (1389). یک منطقه ژئوپلیتیکی چگونه تحوّل مییابد؟. فصلنامه ژئوپلیتیک. س ششم. ش اوّل.

دیاکونوف، ایگورمیخائیلوویچ (1368). تاریخ ماد. ترجمه کریم کشاورز. تهران: نشر امیرکبیر.

ذکـی، یاشار و همکاران (1395). بازاندیشی در مفهوم Territory از نگاه جغرافیای سیاسی ایران. مجلّۀ پژوهشهای جغرافیای انسانی (مقالۀ در حال انتشار).

رومینا، ابراهیم (1392). تحلیلی بر مناطق ژئوپلیتیکی در جنوب غرب آسیا. اوّلین همایش ملّی ژئوپلیتیک جنوب غرب آسیا.

غلامی، مجید (1392). پیش به سوی ناتو 3. تهران: انتشارات آرنا.

مجتهدزاده، پیروز (1389). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی. تهران: انتشارات سمت.

محسنی، محمدرضا (1392). پان‌ترکیسم، ایران و آذربایجان. تهران: نشر سمرقند.

مولایی، یوسف؛ غلامی، مجید (1393). مفهوم نوین امنیّت استراتژیک سازمان پیمان آتلانتیک شمالی برای دهۀ پیشرو. فصلنامه مطالعات سیاسی. س ششم. ش 24.

میرحیدر، دره؛ راستی، عمران؛ امیری، علیدوست؛ التیامی نیا، رضاعلی؛ سلطانی، ناصر (1386). روند قلمرو سازی کشورهای ساخلی در بستر خلیج فارس، فصلنامه ژئوپلیتیک. سال سوم. شماره اول.

Al-Sissi, Abdel Fattah (2016). ‘Egypt seeks strengthened partnerships and increased international cooperation in fight against Daesh’, 8 April, Available at http://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=4143.

Annual Report (2015). The NATO Science for Peace and Security (SPS) Programme, Available at:

http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_topics/20160511_SPS-Annual-Report-2015.pdf.

Anatolia News Agency (2012). ‘Allied land command of NATO launched in İzmir’, Daily News, December 01, Available at http://www.hurriyetdailynews.com/allied-land-command-of-nato-launched-in-izmir.aspx?pageID=238&nID=35885&NewsCatID=338

Bechev, Dimitar (2016). ‘NATO summit: Focus will be on Black Sea security’, 5 July, Available at

http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2016/06/nato-summit-focus-black-sea-security-160629071029770.html.

Bekdil, Burak (2014). ‘Turkey-based NATO radar's Israel protection in question’, Daily News, 22 July Available at:

http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-based-nato-radars-israel-protection-in question.aspx? Page ID =238&nID=69424&NewsCatID=483.

Borawski, John (1995). ‘Partnership for Peace and Beyond’, International Affairs. Royal Institute of International Affairs, April.

Børgensen, Berit Kaja (2011). NATO and International Terrorism: Can NATO Move Beyond Controversy? Copenhagen: DIIS REPORT.

Brooks, Graham (2016). JORDAN III, Available at: http://www.nspa.nato.int/PDF/Log/ntfp/Factsheet-Jordan-III_en-20160422.pdf.

Chossudovsky, Michel (2013). ‘Israel: A De Facto Member of NATO’, March, Available at:

http://www.globalresearch.ca/israel-a-de-facto-member-of-nato/5325890.

Cohen, Saul Bernard (2002). Geopolitics of the World System. Lanham, Md: Rowman&Little Field.

Daalder, Ivo and James Stavridis (2012). ‘NATO’s Victory in Libya: The Right Way to Run an Intervention’, Foreign Affairs, Vol. 91, No. 2, March/April.

Delaney, D. (2009). “Territory and Territoriality”, International Encyclopedia of Human Geography (Elsevier).

Dempsey, Judy (2010). The Peril that NATO can’t ignore. In www.acus.org/natosource/peril-nato-cant-ignore.

EADRCC Situation Report (2014). NON-CLASSIFIED, IRAQ–IDP CR ISIS, No 13, Available at:

http://nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2016_11/20161115_1611-iraq-idp-13.pdf.

Global Research(2011). ‘NATO’s Eastern Anchor. 24 NATO bases in Turkey’ February 14, Available at:

http://www.globalresearch.ca/nato-s-eastern-anchor-24-nato-bases-in-turkey/2320.

Hyde-Price, Adrian (2011). NATO’s Political Transformation and International Order. Copenhagen: DIIS REPORT.

Jones, Martin and others. (2004). an Introduction to Political Geography. London: Routledge.

Opall-Rome, Barbara (2016). ‘NATO Accepts Israel, 4 Other Nations as Headquarter Liaisons’, May 4, Available at:

http://www.defensenews.com/story/defense-news/2016/05/04/nato-accepts-israel-4-other nations-headquarter-liaisons/83942104/

Larrabee, F. Stephen and Stuart E. Johnson, John Gordon IV, Peter A. Wilson, Caroline Baxter, Deborah Lai, Calin Trenkov-Wermuth(2012). NATO and the Challenges of Austerity. RAND Corporation.

Marroni, Etiene Villela and Milton L. Asmus (2013). Geopolitical Strategy for the Territorialism of Oceans and Seas. International Journal of Geosciences, 2013, 4, September.

M. S. (2015). Why Turkey called a NATO Article Four consultation, 28 Jul, Available at:

http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/07/economist-explains-21

NATO press (a) (2016). ‘NATO’s Deployment in the Aegean Sea’, Available at:

http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2016_05/20160519_1605-factsheet-aegean-sea.pdf.

NATO press (b) (2016). ‘NATO Ballistic Missile Defence’, Available at:

http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2016_07/20160630_1607-factsheet-bmd-en.pdf.

Rasmussen, Anders Fogh (2010). ‘Speech’, 07 Mar, Available at: http://www.nato.int/cps/en/natohq/opinions_62049.htm?selectedLocale=en

Ringsmose, Jens and Sten Rynning (2011). NATO’s NEW STRATEGIC CONCEPT: a COMPREHENSIVE ASSESSMENT. DIIS REPORT.

Rock, Melissa Y. (2014). Constructing Territory. Available at:

www.eeducation.psu.edu/geog128/node/538.

Rozoff, Rick (2012). ‘GLOBAL MILITARY ALLIANCE: Partners across the Globe: NATO Consolidates a Worldwide Military Force, Global Research, April 27, Available at:

http://www.globalresearch.ca/global-military-alliance-partners-across-the-globe-nato consolidates-a-worldwide-military-force/30566.

Schmidt, Michael S. and Sewell Chan(2016). ‘NATO Will Send Ships to Aegean Sea to Deter Human Trafficking’, the New York Times, FEB. 11, Available at: http://www.nytimes.com/2016/02/12/world/europe/nato-aegean-migrant-crisis.html?_r=0.

Soja, Edward William (1989). Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory. London: Verso Press.

Stoltenberg, Jens (a) (2016). ‘NATO stands in support of Iraq’. Available at:

http://nato.int/cps/en/natohq/news_136011.htm?selectedLocale=en.

Stoltenberg, Jens (b) (2016). ‘Foreign Ministers agree NATO must do more to project stability in its neighbourhood’, 19 May, Available at:

http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_131197.htm?selectedLocale=en.

Stoltenberg, Jens(c) (2016). ‘Six NATO nations eager to increase Black Sea presence, 26 Oct, Available at https://www.rt.com/news/364226-nato-black-sea-stoltenberg.

Torelli, Stefano M. (2016). ‘Turkey and NATO as seen from Ankara’, 26 May, Available at:

https://www.opendemocracy.net/can-europe-make-it/stefano-m-torelli/turkey-and-nato view-from-ankara.

White House (2004). ‘Fact Sheet: the Istanbul Cooperation Initiative’, June, Available at:

https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2004/06/20040628-2.html.

www.mfa.gov.tr(2011). ‘Turkey’s Relations with NATO’, Available at:

http://www.mfa.gov.tr/nato.en.mfa

Wittmann, Klaus (2011). An Alliance for the 21st Century? Reviewing NATO’s New Strategic Concept. Copenhagen: DIIS REPORT.

www.nato.int (2016). ‘NATO training for Iraqi officers starts in Jordan’ Available at:

http://www.nato.int/cps/en/natohq/news_129666.htm.

Zhukov, Yuri M. (2016). ‘NATO's Mediterranean Mission’, Foreign Affairs, February 21, Available at:

https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-02-21/natos-mediterranean-mission.