راهبردهای ایران در رویارویی با راهبرد مداخله‌جویانه قومی عربستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه امام حسین(ع)

2 دانشیار مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و استاد مدعو در دانشگاه امام حسین(ع)

چکیده

دولتها می‌کوشند تا با تولید ناامنی و بی‌ثباتی در مناسبات قومی کشور مقابل به اهداف خود دست یابند. ایران به‌لحاظ قومیتی، یکی از متکثرترین کشورها در منطقه است؛ با وجود این هویت و انسجام ملی در ایران طی این سالها اگرچه دستخوش تهدیداتی از ناحیه مداخله‌جویی رقیبان و دشمنان او قرار گرفت برایندی که اکنون قابل مشاهده است، نسبت به دیگر کشورهای پیرامونی، نسبتا مطلوب است. در این میان عربستان می‌کوشد تا از برخی ضعفهای درونی جمهوری اسلامی ایران در حوزه قومیتها بهره جوید تا بتواند در عرصه معادلات منطقه‌ای، بخشی از فرایند مهار ایران را از درون، عملیاتی سازد. طبیعی است که ایران در رویارویی با چنین راهبردی از سوی ریاض، مجموعه راهبردهایی‌ را باید مدنظر قرار دهد تا ضمن تقویت نقاط قوت و کاستن نقاط ضعف، بتواند از فرصتهای محیطی بهره‌برداری کند و تهدیدات را رفع سازد. رفع برخی ضعفهای داخلی از جمله محرومیت نسبی مناطق قومی‌نشین از جمله مهمترین مواردی است که می‌تواند رویارویی ایران را با عربستان در بلندمدت به سود ایران تغییر دهد. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی و بهره از روش تحلیل راهبردی SWOTدر پی فهم مجموعه راهبردهایی در این زمینه است. در این تحلیل ایران در محیط داخلی با 8 نقطه قوت و 6 نقطه ضعف روبه­روست و در محیط خارجی نیز 6 فرصت و 9 تهدید را پیش‌رو دارد. در نهایت از تلاقی دو به دوی قوتها و ضعفها با فرصتها و تهدیدها، 38 راهبرد استخراج شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iranian Strategies in Confrontation with Saudi Arabian Ethnic Interventional Strategy

چکیده [English]

Some governments try to achieve their goals by forming insecurity and instability in the ethnic relations in the opposing country. Iran is one of the most diverse countries in the region in terms of ethnic variety. In spite of its ethnic variety, the national identity and integrity in Iran, though threatened by the interventionist rivals and enemy states, are quite desirable compared to other countries in the region. In the meantime, Saudi Arabia tries to make use of some internal flaws of the Islamic Republic of Iran regarding ethnicity in order to act in the field of regional balance as part of the process of internal control of Iran. It is apparent that Iran has to consider a set of strategies to increase its strengths and reduce its weaknesses in order to exploit environmental opportunities, and to discard threats. Removing some of the internal deficiencies, including the relative deprivation of ethnic regions, can be the most important measure for changing Iran's confrontation with Saudi Arabia for the benefit of Iran in the long run. Making use of library and Internet resources along with the use of SWOT analysis method, this research aims at understanding a set of strategies in this regard. According to this analysis, Iran is facing an internal environment with eight strong points and six weaknesses, and an external environment with six opportunities and nine threats. Finally, 38 strategies were derived from coinciding two by two of the strengths and weaknesses with opportunities and threats.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saudi Arabia
  • political instability
  • relative deprivation
  • ethnic policy
  • Iranian ethnic group
ابراهیم، فواد (1386). شیعیان عربستان. تهران: انتشارات مؤسسه ابرار معاصر تهران.
احمدی، حمید (1388). بنیادهای هویت ملی ایران. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
احمدی، حمید (1378). قومیت و قومیت‌گرایی؛ از افسانه تا واقعیت. تهران: نشر نی.
احمدیان، حسن (1395). تحول در سیاست منطقه‌ای عربستان؛ آورده‌های ملک سلمان. فصلنامه روابط خارجی. س هشتم، ش 4.
امانت­بهبهانی، مهدی (1393). جنگ نرم و تأثیرگذاری بر اقوام ایرانی. فصلنامه عملیات روانی. ش 41.
بیلیس، جان؛ اسمیت، استیو (1383). جهانی‌شدن سیاست؛ روابط بین‌الملل در عصر نوین. تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
پیرز، جان؛ ای­وریچاردبی، رابینسون (1383). مدیریت راهبردی (برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل). تهران: انتشارات سمت.
حاجیانی، ابراهیم (1388). جامعه‌شناسی هویت ایرانی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
حاجیانی، ابراهیم (1380). مسئله وحدت ملی و الگوی سیاست قومی در ایران، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران. ش سوم.
حاجیانی، ابراهیم (1380). الگوی سیاست قومی در ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی. ش اول و دوم.
حاجیانی، ابراهیم؛ امیرکافی، مهدی (1392). نسبت هویت قومی و ملی در جامعه‌ چندقومیتی ایران، بررسی و مقایسه سه رهیافت نظری. فصلنامه راهبرد. ش 66.
حافظ‌نیا، محمدرضا؛ کاویانی، مراد (1385). نقش هویت قومی در همبستگی ملی (مطالعه موردی قوم بلوچ). مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان. ش 1.
حسینی، سیدحسین؛ گروه مطالعاتی دانشکده امنیت ملی (1388). تهدیدات رسانه‌ای و راهبردهای مقابله. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
حق‌پناه، جعفر (1387). کردها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
حمزه‌پور، علی (1386). تبیین رویکرد امریکا در ایجاد شکاف‌های قومی در ایران. فصلنامه آفاق امنیت. ش دوم و سوم.
ساسانیان، سعید (1395). راهبرد قومی ـ مذهبی عربستان جهت نفوذ در ایران. همایش نفوذ و نظام سلطه. تهران: دانشگاه امام حسین(ع).
سلیمی­سبحان، محمدرضا؛ حیدری، جهانگیر؛ یاری، منیر (1393). تحلیل همگرایی اقوام مرزنشین ایران به‌عنوان یکی از شاخصهای امنیت ملی. پژوهشنامه مطالعات مرزی. ش 6. دوره 2.
صالحی­امیری، سیدرضا (1388). مدیریت منازعات قومی در ایران. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
فولر، گراهام (1372). قبله عالم. ترجمه عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
فولر، گراهام، فرانکه، رندرحیم (1384). شیعیان عرب، مسلمانان فراموش شده. ترجمه خدیجه تبریزی. تهران: انتشارات شیعه‌شناسی.
گِر، تد رابرت (1394). چرا انسان‌ها شورش می‌کنند؟ ترجمه علی مرشدی‌زاد. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
گلکار، مهدی (1384). مناسب‌سازی تکنیک تحلیلی SWOT. نشریه معماری و شهرسازی. س پانزدهم. ش 41.
مرادیان، محسن (1386). تأثیر توسعه بر مسائل قومی ایران. فصلنامه آفاق امنیت. پیش ش دوم و سوم.
مقصودی، مجتبی (1380). تحولات قومی در ایران. تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
هریسون، جفری؛ کارون، جان (1382). مدیریت استراتژیک. ترجمه بهروز قاسمی. تهران: انتشارات هیأت.
انگلیسی
Al-Rasheed, Modawi, (2015), Saudi Arabia’s Foreign Policy: Loss without Gain?, In The  New  Politics  of  Intervention  of  Gulf  Arab  States,  LSE Middle East Center.
David, Steven, (1991), Choosing Sides: Alignment and Realignment in the Third World, Baltimor, Johns Hopkins University Press.
Dyson, Robert, (2004), Strategic development and SWOT analysis at the University of Warwick, European Journal of Operational Research.
Matthiesen, Toby, (2015), The Other Saudis: Shiism, Dissent and Sectarianism, Cambridge Middle East Studies.
Maoz, Zeev, (2004), Building Regional Security in the Middle East: International, Regional and Domestic Influences, London, Frank Cass.
Obaid, Nawaf, (2014), A Saudi Arabian Defense Doctrine, Belfer Center for Science and International Affairs.
العربیه (16 آپریل 2016). «بازخوانی اعتراض‌های عرب‌های اهواز از سال ۲۰۰۵ تا کنون». قابل بازیابی در
http://ara.tv/pcpra
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری (27 بهمن 1395). «بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی». قابل بازیابی در
پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری (13 آبان 1382). «سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404». قابل بازیابی در
حرکة التحریر الوطنی الأحوازی (15 مارس 2017). «مظاهرة حاشدة بالأحواز تندیدًا بسیاسات الاحتلال الفارسی». قابل بازیابی در
سازمان جیش العدل (7 خرداد 1395). «تهران و دهلی شریک در غارت منابع بلوچستان». قابل بازیابی در
کمیلی، علیرضا (19 تیر 1394). «اهل سنت ایران و سند چشم انداز 20 ساله». مجله الکترونیکی اخوت. قابل بازیابی در
  http://okhowah.com/fa/10973
Modell, Scott (February 16, 2017). "Iran on Notice: The Future of U.S. Policy Toward Iran", House Foreign Affairs Committee, In the: https://foreignaffairs.house.gov