نقش ساختار نظام بین‌الملل در اجرای قطعنامۀ 598

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روابط بین الملل، دانشگاه آزاد اصفهان(خوراسگان)

2 دانشگاه اصفهان

3 گروه حقوق، دانشگاه امام حسین(ع)

چکیده

جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را می­توان واکنش قدرت­های بزرگ در ساختار نظام دوقطبی علیه انقلاب اسلامی ایران دانست که درنهایت بعد از گذشت هشت سال با تصویب و اجرای قطعنامۀ 598 شورای امنیت سازمان ملل خاتمه یافت. مروری بر اجرای قطعنامۀ 598 و تطبیق نحوۀ اجرای برخی بندها نظیر بخش اول از بند اول و بند دوم قطعنامه با اجرای بندهای ششم و هفتم آن حاکی از این است که این قطعنامه به‌گونه­ای نامتوازن اجرا شده است. لذا باتوجه‌به نقش بی‌بدیل ساختار نظام بین‌الملل در تصویب قطعنامه 598، این سؤال مطرح می شود که «ساختار نظام بین‌الملل چه نقشی در اجرای قطعنامۀ 598 داشت؟» یافته‌های پژوهش حاکی است «باتوجه‌به سیاست قدرت­های بزرگ مبنی‌بر خاتمۀ جنگ، بدون داشتن پیروز، تنها بخش اول از بند اول و بند دوم قطعنامۀ 598 که صرفاً ناظر بر توقف درگیری­ها بود، قاطعانه اجرا شد، اما بندهای بعد که ناظر بر منافع ایران بود، برخی نظیر بندهای ششم و هفتم به‌طور ناقص و ناکارآمد اجرا شد و برخی دیگر مانند بند هشتم اساساً مورد توجه قرار نگرفت.» لذا در این نوشتار که ازحیث روش تحقیق درزمرۀ تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی قرار دارد، ضمن مروری بر نظریۀ «نئورئالیسم ساختاری»، در ابتدا سیاست قدرت‌های بزرگ درقبال جنگ ایران و عراق و همچنین عوامل مؤثر در جریان تصویب قطعنامۀ 598 مورد بررسی قرار خواهد گرفت و سپس چگونگی اجرای قطعنامه و نقش ساختار نظام بین‌الملل و قدرت‌های بزرگ در این فریند مورد تجزیه‌وتحلیل قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

AN ANALYSIS OF THE ROLE PLAYED BY THE STRUCTURE OF THE INTERNATIONAL SYSTEM IN IMPLEMENTING RESOLUTION 598”

نویسندگان [English]

  • Seyed Hamid Seyed Taghizadeh 1
  • seysd javad emam jomeh zadeh 2
  • Ali Asgar Gorjizadeh 3
1 Department of International Relations, Azad University of Isfahan (Khorasgan)
2 Associate Professor of Political Science University of Isfahan
3 Department of Law, Imam Hussein University
چکیده [English]

The war imposed by Iraq against Iran can be considered to be a response on the part of the great powers in the structure of the bipolar system against Islamic Revolution of Iran, which was finally terminated after eight years following the adoption and implementation of Resolution 598. An overview of the procedure during which Resolution 598 was implemented, as well as the comparison made between the way in which a few paragraphs like the first section of the first paragraph and the second paragraph of the Resolution have been implemented, and the way the sixth and seventh paragraphs have been implemented indicate that this Resolution has been implemented in an uneven manner. So, with regard to the unique role of the international system structure in adopting Resolution 598, this question is raised: What role did the international system structure have in implementing Resolution 598? The findings of the research indicate that considering the great powers’ policy in terminating the war without a winner, only the first section of the first and second paragraphs of Resolution 598 that merely addressed the ending of hostilities, was implemented decisively. But, the next paragraphs that dealt with Iran’s interests, and a few paragraphs like the sixth and seventh paragraphs were implemented in an ineffective manner, and a few others like the eighth paragraph were not effectively taken into account. So, in addition to reviewing the theory of ‘Structural Neorealism’, this writing, which falls into analytical-descriptive studies, firstly examines the great powers’ policy towards Iran-Iraq war, as well as the factors that had an impact on the adoption of Resolution 598, and then, analyzes how the Resolution was implemented and how the international system structure contributed to this procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • elite international system structure
  • great powers
  • winnerless war
  • Resolution 598
  • Iran-Iraq war

مراجع

اسدی، طومار و آغاج، حیدر (1387)، مسئلۀ خلیج‌فارس از آزادسازی خرمشهر تا پذیرش قطعنامۀ 598، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران.
الکواری، حمد عبدالعزیز (1387)، عملکرد شورای امنیت در جنگ ایران و عراق، ترجمۀ محمدعلی عسگری، تهران: صریر.
ایسنا (18/1/1391)، جانشین فرمانده مرزبانی: 95درصد از میله‌های مرزی ایران و عراق جانمایی شده است، قابل دسترس در:                                                    http://isna.ir/fa/news/91011803915
باوند، داود (1384)، غرامت جنگی ایران از عراق و سرنوشت آن، فصلنامه مطالعات بین‌المللی(ISJ)، سال یکم، ش 4: 163 ـ 129.
 برومند، حسام‌الدین (۱۲ شهریور ۱۳۹۰)، پطروس غالی: من تابع دستور بودم!، قابل دسترس در:
http://www.bultannews.com/fa/news/58676/
بهداروند، محمدمهدی (1390)، جستاری بر پایان جنگ، قم: ولاء منتظر.
پارسادوست، منوچهر (1371)، نقش سازمان ملل در جنگ ایران و عراق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
جعفری ولدانی، اصغر (1382)، روابط خارجی ایران بعد از انقلاب اسلامی، تهران: آوای نور.
جی. مک­دونالد، چارلز (1389)، ایران و عراق و مذاکرات آتش­بس، در مجموعه مقالات با عنوان «درس‌هایی از راهبرد حقوق دیپلماسی در جنگ ایران و عراق»، گردآوری توسط کریستوفر سی جوینر، برگردان داود علمایی، تهران: مرزو بوم.
خرازی، کمال (29 مهر 1383)، مشروح مذاکرات مجلس پیرامون سئوال نمایندۀ اردبیل آقای پیرموذن از وزیر خارجۀ وقت آقای خرازی، دوره هفتم ، جلسه چهلم، قابل دسترس در:
http://mashruh.ir/session/25377/text
درودیان، محمد (1391)، جنگ ایران و عراق، موضوعات و مسائل، تهران: سمت.
درودیان، محمد (1387)، نقد و بررسی روند پایان جنگ، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
درودیان، محمد (1383)، سیری در جنگ ایران و عراق ـ 6؛ آغاز تا پایان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
دکوئیار، خاویر پرز (1379)، به سوی صلح، ترجمۀ حمیدرضا زاهدی، تهران: اطلاعات.
دوئرتی، جیمز و فالتزگراف، رابرت (1372)، نظریه­های متعارض در روابط بین­الملل، ترجمۀ علی‌رضا طیب و وحید بزرگی، تهران: قومس.
دهقانی­پوده، حمیدرضا (1392)، کتاب سبز عراق، تهران: وزارت امور خارجه.
راجی، محمدمهدی (1392)، آقای سفیر: گفتگو با محمدجواد ظریف سفیر پیشین ایران در سازمان ملل متحد، تهران: نی.
روزنامۀ جام جم، 2/6/1389.
زمانی، سیدقاسم و منصوری لاریجانی، اسماعیل (1378)، نظام امنیت‌جمعی سازمان ملل‌متحد و تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.
ساعد، نادر (1383)، بازپژوهی جنگ تحمیلی و قطعنامۀ 598 شورای امنیت در پرتو حقوق بین‌الملل، فصلنامۀ سیاست دفاعی، سال دوازدهم، ش 47: 73 ـ 45.
سفیری، مسعود (1378)، حقیقت‌ها و مصلحت‌ها (گفتگو با هاشمی رفسنجانی)، تهران: نی.
سلامی، محمد (1390)، تعارضات و منابع تنش در مناسبات ایران و عراق پس از صدام، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هیجدهم، ش 1.
سوداگر، احمد (1389)، 10 قطعنامه تا 598، هفته­نامه مثلث: 39.
صالحی، حمید (1391)، نقش قدرت­های بزرگ در جنگ عراق علیه ایران، تهران: میزان.
غضنفری، کامران (1392)، راز قطعنامه، تهران: انشارات کیهان.
غلامی، طهمورث و پوراسمعیلی، نجمه (1393)، جنگ ایران و عراق از دیدگاه موازنۀ قوا، فصلنامۀ سیاست دفاعی، سال بیست‌ودوم، ش 86: 242 ـ 210.
فقیه ­حبیبی، علی (1394)، راهبردهای احراز مسئولیت بین‌المللی دولت فعلی عراق در تأدیه خسارات زیست‌محیطی جنگ تحمیلی به ایران ازطریق اجرای کامل قطعنامۀ 598 شورای امنیت، فصلنامۀ پژوهش‌های مدیریت راهبردی، سال 21، ش 57: 135 ـ 111.
قادری کنگاوری، روح­اله (1388)، واکاوی جنگ عراق علیه ایران ازمنظر واقع­گرایی و نظریۀ موازنۀ قدرت، نگین ایران، سال 7، ش 29: 50 ـ 33.
قوام، سیدعبدالعلی (1388)، روابط بین‌الملل: نظریه­ها و رویکردها، تهران: سمت.
کلارک آرند، آنتونی (1389)، نقش سازمان ملل در جنگ ایران و عراق، در مجموعه مقالات با عنوان «درس­هایی از راهبرد حقوق دیپلماسی در جنگ ایران و عراق»، گردآوری توسط کریستوفر سی جوینر، ترجمۀ داود علمایی، تهران: مرزو بوم.
لمی، استیون ال. (1383)، رویکردهای معاصر و جدید: نئورئالیسم و نئولیبرالیسم، در مجموعه مقالات با عنوان جهانی‌شدن سیاست: روابط بین­الملل در عصر جهانی‌شدن، تهران: مؤسسه ابرار معاصر.
متقی، ابراهیم (1388)، نظام دوقطبی و جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
منصوری لاریجانی (1391)، آشنایی با دفاع مقدس، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.
نقیب­زاده، احمد (1384)، تاریخ روابط بین‌الملل؛ از وستفالی تا امروز، تهران: قومس.
ولایتی، علی‌اکبر (1384)، تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق بر جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
هدایتی خمینی، عباس (1370)، شورای امنیت و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
هیلترمن، یوست. آر (1392)، رابطۀ زهرآگین؛ آمریکا و عراق و بمباران شیمیایی حلبچه، ترجمۀ یعقوب نعمتی وروجنی، تهران: مرز و بوم.
Hunter, Shireen,(14 Nov 1989) Final Peace In The Gulf War Would Benefit Everyone, Christian science monitor.
UN.org, United Nations Iran-Iraq Military Observer Group:UNIIMOG, Available at: https://peacekeeping.un.org/mission/past/uniimogbackgr.html

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 0-727 فروردین 2
  • تاریخ پذیرش: 28 مرداد 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار