تأثیر عوامل برترساز جغرافیای جهان اسلام بر تحقق تمدن نوین اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری مطالعات منطقه‌ای، دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

جغرافیای جهان اسلام دارای عوامل متعدد برترساز در جهان کنونی است که باتوجه به شرایط خاص مناطقی که کشورهای اسلامی در آن گسترش یافته‌اند، اغلب آن‌ها دارای اهمیت و حساسیت مضاعفی هستند که می‌توانند بر تحقق تمدن نوین اسلامی تأثیرات جدی بگذارند. این مقاله با بررسی این موضوع (میزان تأثیرگذاری عوامل  برترساز جغرافیا جهان اسلام بر تحقق تمدن نوین اسلامی) و با هدف اصلی  ‏‏شناسایی این عوامل در جهان اسلام به رشته تحریر درآمده است. باتوجه‌به تأثیرشگرف برخی از این عوامل مانند جمعیت مسلمانان، پیوستگی جغرافیایی، نقاط حساس و راهبردی، منابع و مخازن و ذخایر انرژی کشورهای اسلامی در معادلات بین‌المللی، جهان اسلام می‌تواند با بهره‌گیری از سیاست‌های هم‌‌سو و هماهنگ و تأکیدبر مشترکات در آینده شاهد تحقق تمدن نوین اسلامی موردنظر امامین انقلاب اسلامی باشد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی، تحلیلی است، ولی برای تجزیه‌وتحلیل متغیرها، از رویکرد پیمایشی استفاده شده است، باتوجه‌به شاخص‌ها و ملاک‌های تعیین‌شده در تجزیه‌وتحلیل به این نتیجه رسیدیم که شاخص‌های جمعیت مسلمانان، پیوستگی کشورهای اسلامی و موقعیت ژئواستراتژیک و معادن، مخازن و ذخایر انرژی بین سایر شاخص‌ها دارای اثر گذاری بیشتری بر وحدت و انسجام و قدرت جهان اسلام درجهت نیل به اهداف تحقق تمدن نوین اسلامی می‌باشد. به‌طورکلی عوامل برترساز جغرافیای جهان اسلام  درصورتی می‌توانند تأثیرگذار ‏باشند که عوامل انسانی  بتوانند نقش خود را به‌خوبی ایفا کند؛ زیرا این عوامل طبیعی  همیشه بوده و خواهند بود. آنچه که می‏تواند این عوامل را از حالت بالفعل به بالقوه تبدیل کند، سیاست‏های همسو و کاربردی است که به‌وسیله نیروی انسانی (یعنی ملت‏های بااراده و دولت‏های مستقل و مقتدر) اتخاذ می‏گردد و می‏تواند این عوامل را به عامل قدرت جهان اسلام تبدیل کنند، درغیر‌این‌صورت، این عوامل خود می‏تواند باعث سلطه قدرت‏های بزرگ بر جغرافیای جهان اسلام شوند. کمااینکه در گذشته و حال اکثراً این‌گونه بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Extent of the Effect of the Intensifying Factors of the Geography of the Islamic World on the Realization of the New Islamic Civilization

نویسنده [English]

  • Mhammad Hosin Soltani
PhD in Regional Studies, Imam Hossein University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The geography of the Islamic world includes various intensifying factors which, considering the specific conditions of the regions in which the Islamic countries have developed, are mostly capable enough to have serious effects on the realization of the new Islamic civilization due to their being of doubled significance. This article has been written by studying the extent of the intensifying factors of the geography of the Islamic world on the realization of the new Islamic civilization, as well as with the aim of identifying those factors in the Islamic world. The method used in this research is descriptive-analytical. However, it uses survey method for the purpose of analyzing the variables. Considering the criteria and indicators determined in the analysis, we decided that from among indicators, those such as the Muslim population, the solidarity of Islamic countries, the geostrategic conditions, and the resources and reserves of energy are more effective in bringing about unity and solidarity and power in the Islamic world than other ones in order to achieve the objectives related to realizing the new Muslim civilization. Generally speaking, the intensifying forces of geography of the Islamic world world are effective only when the human factors can play their role very well, in that these factors have always been existed, and forever they will exist. The aligned and applied policies adopted by the human force (the resolute nations and authoritative states) is the very thing that is capable of converting these factors into a power for the Islamic world; otherwise, these factors can cause the geography of the Islamic world to be dominated by the great powers, something that has been true in the past and is mostly so today.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intensifying factors
  • geopolitics
  • the Islamic world
  • the new Islamic civilization
  1. امام خامنه‏ای، سیدعلی (23/7/ 1391)، بیانات، در دیدار با جوانان خراسان شمالی.
  2. امام خامنه‏ای، سیدعلی (9/2/ 1392)، بیانات، در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامی.
  3. افشردی، محمدحسین (1381)، تعریف ژئوپولیتیک.
  4. پایگاه اطلاع‌رسانی پدافند غیرعامل تاریخ انتشار (29/10/1397).
  5. جک، سی ( 1395: 97).
  6. حافظ‌نیا، محمدرضا (1379)، مبانی مطالعات سیاسی ـ اجتماعی، ج دوم، قم: حوزه علمیه‌های خارج از کشور.
  7. حافظ‌نیا، محمدرضا (1385)، اصول و مبانی ژئوپولیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
  8. حافظ‌نیا، محمدرضا و زرقانی، سیدهادی (1391)، چالش‏های ژئوپولیتیکی، پژوهش‏های جغرافیای انسانی.
  9. حافظ‌نیا، محمدرضا و زرقانی، سیدهادی (1391)، چالش‏های ژئوپولیتیکی همگرایی در جهان اسلام.
  10. خبرگزاری بی بی سی، دریافت‌شده در 8 اکتبر2009
  11. درّه‌ میرحیدر (1373)، مبانی‌ جغرافیای‌ سیاسی‌، ج ۱.
  12. صفوی، سیدیحیی (1387)، وحدت جهان اسلام، تهران: انتشارات شکیب.
  13. صفوی، سیدیحیی (1392)، جغرافیایی سیاسی جهان اسلام، ژئوپولیتیک جهان اسلام.
  14. عزتی، ع. (1380)، ژئوپولیتیک در قرن بیست و یکم، تهران: انتشارات سمت.
  15. عسگری، سهراب (1383)، نقش و جایگاه منطقه خلیج‏فارس و غرب آسیا در ژئوپولیتیک انرژی، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش210 ـ 209.
  16. گلی زواره، غلامرضا (1385)، جغرافیای جهان اسلام، آشنایی با کشورهای اسلامی و قلمرو اقلیت‏های مسلمان، تهران: انتشارات امام خمینی(ره).
  17. محمد عبدالمجید عامر، الثروات‌ المعدنیه‌ فی‌ العالم‌ الاسلامی، ج۱:‌ ۴۰۹، در: بحوث‌ المؤتمر الجغرافی‌ الاسلامی‌ الاول.
  18. مستوفی‌الممالکی، رضا (1381)، جهان اسلام و نحوه توزیع سرزمین و جمعیت اسلامی (تحلیل آماری جغرافیایی و اجتماعی سیاسی درقالب نواحی اسلامی)، فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم انسانی، دانشگاه الزهرا (س)، س 12، ش 43 پیایی.

انگلیسی

  1. OIC (Organization of Islamic Cooperation)
  2. Pacione, M. (1985). Progress in Political Geography. Publication of London.
  3. (1989). Geopolitical Problems, Islam, Sea, Africa. (A. Aghahi, Trans.) Islamic Culture Publication.
  4. Taylor, J. (1993). Discretion versus policy rules in practice. Carnegie - Rochester Conference Series on Public Policy.
  5. "Middle East-North Africa Overview". 7 October 2009
  6. OPECبایگانی‌شده در ۲۷ فوریه ۲۰۱۸ توسط Dec 2013. Accessed, Wayback Machine
  7. https://fa.wikipedia.org