تحلیل رویکرد راهبردی بن‌سلمان درقبال شیعیان و چالش‌های امنیتی- دفاعی جبهه مقاومت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران

3 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)، تهران، ایران

چکیده

تعمیق چالش میان عربستان سعودی و جبهه مقاومت شیعیان را می‌توان از ‌مهم‌ترین چالش‌های موجود خاورمیانه در دوران پسا داعش قلمداد نمود. این مسئله با ظهور محمد‌بن‌سلمان و خصومت نهان و عیان وی درقبال شیعیان به‌ویژه در مواردی همچون جنگ یمن، توطئه علیه دولت‌های عراق و سوریه و تشدید جنگ سرد علیه جمهوری اسلامی ایران نمود یافته و خاورمیانه را علناً به کانون نخست بحران‌های امنیتی مبدل نموده است. در این مقاله، نویسندگان تلاش خود را صرف طراحی مدل راهبردی محمد‌بن‌سلمان در دوران شکست دونالد ترامپ (به‌مثابه یکی از قدرتمندترین و ‌مهم‌ترین حامی بن‌سلمان) درقبال شیعیان نموده‌اند. روش تحقیق مبتنی‌بر آمیخته اکتشافی (کیفی کمی) است. جامعه آماری مقاله حاضر مبتنی‌بر مصاحبه با اساتید، نخبگان و پژوهشگران حوزه علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، روابط بین‌الملل و ژئوپلیتیک بوده است که با استفاده از روش گلوله برفی تا رسیدن به اشباع نظری با 20 خبره، مصاحبه عمیق انجام و در بخش کمی، برای سنجش مدل، پرسشنامه محقق‌ساخته­ای با روش نمونه­گیری خوشه­ای نسبی بین 60 نفر از نمونه­ها توزیع شد. روایی پرسشنامه با روش صوری و محتوایی و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. داده­ها با روش تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی با نرم‌افزارهای SPSS و AMOSتحلیل شد. نتایج بخش کیفی حاکی از آن بوده که مدل راهبردی بن‌سلمان درقبال شیعیان به‌ویژه در دورانی که دونالد ترامپ در انتخابات دوره دوم ریاست‌جمهوری امریکا با شکست مواجه شد، دارای 16 بعد به شرح ذیل می‌باشد: شرایط علی (1. تشدید تروریسم، 2. تشدید فعالیت‌های جاسوسی، 3. تشدید جنگ نیابتی)؛ شرایط زمینه­ای (4. تأکیدبر پان‌عربیسم، 5. تلاش برای ائتلاف با رژیم صهیونیستی، 6. تلاش برای تشکیل ناتوی عربی)؛ شرایط مداخله­ای (7.  توسعه قرادادهای تسلیحاتی، 8. شیعه‌هراسی، 9. جنگ روانی وسیع)؛ راهبردی (10. بهبود روابط با قطر، 11. تلاش برای انزوای ایران، 12. جلب رضایت عمان برای پیوستن به سعودی‌ها، 13. تلاش برای نفوذ مجدد در عراق) و  پیامد ( 14. تشدید میلیتاریزم در خلیج‌فارس، 15. تشدید ناامنی‌ها در غرب آسیا و 16. تشدید تقابل‌گرایی‌های وهابیسم- شیعیسم) است. نتایج بخش کمی نشان داد که تمامی ابعاد مدل پارادایمی پژوهش، تأیید شدند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing Bin Salman's Strategic Model for Shiites and the Security-Defense Challenges of the Resistance

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Barzegar 1
  • Mohammad Bagher Khorram Shad 1
  • Abbas Ali Ranjber 2
  • Abdoreza Alishahi 3
1 Professor, Department of Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Political Science, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
3 Corresponding Author: PhD Student in Political Science, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The deepening challenge between Saudi Arabia and the Shiite Resistance Front can be considered one of the most important challenges in the Middle East during its post-ISIS era. This issue has manifested itself with the emergence of Muhammad ibn al-Salman and his covert and overt hostility towards the Shiites, especially in cases such as the Yemeni war, conspiracies against the governments of Iraq and Syria, and the escalation of the Cold War against the Islamic Republic of Iran. Has found the Middle East openly at the forefront of security crises. In this article, the authors devote their efforts to designing a strategic model for Muhammad Bin Salman during the defeat of Donald Trump (as one of the most powerful and important supporters of Bin Salman) against the Shiites. The research method is based on exploratory mix (qualitative-quantitative).The statistical population of the present research is based on interviews conducted with professors, elites and researchers in the field of political science, regional studies, international relations and geopolitics. Assessment of the model: A researcher-made questionnaire with relative cluster sampling method was distributed among 60 samples. The validity of the questionnaire was confirmed by face and content method and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha method. Data were analyzed by exploratory and confirmatory factor analysis using SPSS and AMOS software. The results of the qualitative section indicate that Bin Salman's strategic model towards the Shiites, especially in the period when Donald Trump lost the second presidential election of the United States, has the following 16 dimensions: Causal conditions (1. Security, 2. Intensification of Espionage Actions, 3. Intensification of Proxy War), Underlying conditions (4. Emphasis on Pan-Arabism, 5. Attempt to form an alliance with Israel, 6. Attempt to form an Arab NATO), Interventional conditions (7. Development of arms deals, 8. Shiismophobia, 9. Extensive psychological warfare), Strategic (10. Improving relations with Qatar, 11. Isolation of the Islamic Republic of Iran, 12. Obtaining Oman's consent to join the Saudis, 13. Attempting to influence Again in Iraq) and the consequences (14. intensification of militarism in the Persian Gulf 15. intensification of insecurity in the Middle East and 16. intensification of Wahhabism-Shiism confrontations). The results of the quantitative section showed that all dimensions of the research paradigm model were confirmed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saudi Arabia
  • Strategic model
  • Mohammad Bin Salman
  • Shiite ResistanceFront
  1. آدمی، علی و بهادرخانی، محمدرضا (1397)، الگوی رفتاری عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا و تأثیر آن بر منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: بحران یمن)، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره هفتم، ش 4: 1- 23.##
  2. احمدیان، حسن (1399)، گذار عربستان از دولت وهابی به وهابیت دولتی، فصلنامه سیاست جهانی، دوره نهم، ش 33: 7-32.##
  3. اختیاری امیری، رضا و دهرویه، عباس (1397)، تبیین توسعه نامتقارن سیاسی- اقتصادی عربستان در سند چشم‌انداز 2030، فصلنامه روابط خارجی، سال دهم، ش 38: 229-258.##
  4. اختیاری امیری، رضا (1394)، تأثیر تقابل وهابیت سعودی با گفتمان انقلاب اسلامی ایران بر ژئوپلتیک جدید خاورمیانه، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، دوره دوم، ش 6: 125-149.##
  5. اسدی، علی‌اکبر (1399)، شکاف سنت و مدرنیسم و ثبات سیاسی در عربستان سعودی، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، دوره یازدهم، ش 37: 1-26.##
  6. امیری‌مقدم، رضا؛ امینی، سیدجواد؛ نوروزی، محسن و فیاضی، داود (1398)، سناریو‌های تهدیدات امنیتی عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، فصلنامه امنیت ملی، دوره نهم، ش 2: 23-49.##
  7. بهرامی‌مقدم، سیدسجاد (1397)، همکاری و تعارض منافع ایالات‌متحده امریکا- عربستان در خاورمیانه، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، دوره هفتم، ش 26: 275- 300.##
  8. بیات، جلیل و اسلامی، محسن (1397)، ایران-عربستان؛ طرح الگوی تنش‌زدایی با محوریت مناقشات منطقه‌ای، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره هشتم، ش 28: 167-185.##
  9. -پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ موسوی شهیدی، سیدمهدی؛ زارعی، بهادر؛ بدیعی ازنداهی، مرجان و واثق، محمود (1399)، چرخش روابط ایران و عربستان در دو بعد تعامل و تقابل ژئوپلیتیکی و زمینه‌های شکل‌گیری آنها، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی»، دوره پنجاه و دوم، ش 4: 1-25.##
  10. -جاودانی‌مقدم، مهدی و حریرفروش، حامد (1397)، واکاوی زمینه‌ها و ابعاد سیاست خارجی نوین عربستان در خاورمیانه، فصلنامه سپهر سیاست، دوره پنجم، ش 15: 51-74.##
  11. حاجی‌زاده، سیروس و حسنلو، خسرو (1399)، رهیافت جایگاه جمهوری اسلامی ایران در ترتیبات امنیتی منطقه، فصلنامه سیاست دفاعی دوره بیست‌ونهم، شماره 113: 113- 153.##
  12. حسینی، سیدمحمد (1398)، تعینات ساختاری در روابط ایران و عربستان؛ از دکترین دوستونی تا پس از بهار عربی، فصلنامه پژوهشنامه حج و زیارت، دوره چهارم، ش2: 123-148.##
  13. دوست‌محمدی، احمد و رجبی، محمد (1397)، عربستان سعودی و تهدید امنیتی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست، دوره چهل‌وهشتم، ش 4: 945-960.##
  14. شهریاری، محمدعلی(1396)، تحلیل روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان در عراق درقالب تئوری حرکت‌ها، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره بیست‌وچهارم، ش 92: 297-310.##
  15. غلامی، میثم؛ ابطحی، سیدمصطفی؛ طاهری، ابوالقاسم و کاظمی‌وند، علی‌اصغر (1397)، تبیین تقابل جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در یمن از چشم‌انداز امنیت هویت محور، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره هشتم، ش 28: 97- 117.##
  16. فروزان، یونس؛ عالیشاهی، عبدالرضا و مسعودنیا، حسین (1399)، سیاست‌های ترامپ درقبال سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پسابرجام؛ پیامدهای امنیتی قراردادن نام سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی، فصلنامه پژوهش‌های حفاظتی - امنیتی، دوره نهم، ش33: 37-64.##
  17. مسعودنیا، حسین؛ فروزان، یونس و عالیشاهی، عبدالرضا (1397)، جابه‌جایی قدرت در عربستان سعودی: تأثیرات تغییر ولایتعهدی بر ساختار سیاست خارجی عربستان سعودی، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، دوره هشتم، ش 47: 137-172.##

منابع انگلیسی:

  1. Beardsley, Kyle; Liu, Howard; Mucha, Peter; Siegel, David and Tellez, Juan. (2020). Hierarchy and the Provision of Order in International Politics, The Journal of Politics, 82(2): 112-132.##
  2. Cerioli, Luiza Gimenez. (2018). Roles and International Behaviour: Saudi–Iranian Rivalry in Bahrain’s & Yemen’s Arab Spring, Journal of Contexto Internacional, 40(2): 295- 317.##
  3. Hiro, Dilip. (2019). Cold War in the Islamic World: Saudi Arabia, Iran and the Struggle for Supremacy, Oxford: Oxford University Press.##
  4. Hope, Bradley & Scheck, Justin. (2020). Blood and Oil: Mohammed bin Salman's Ruthless Quest for Global Power, NewYork: Hachette Books.##
  5. Hubbard, Ben. (2020). MBS: The Rise to Power of Mohammed bin Salman, NewYork: Tim Duggan Books.##
  6. Mabon, Simon. (2018). Muting the trumpets of sabotage: Saudi Arabia, the US and the quest to securitize Iran, British Journal of Middle Eastern Studies, 45(5): 742-759.##
  7. Podeh, Elih. (2018). Saudi Arabia & Israel: From Secret to Public Engagement, Middle East Journal, 72(4): 563-586.##