استراتژی دفاعی رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) علیه مشرکان در عصر هجرت؛ تبیین چرایی و نتایج آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

چکیده

با حضور رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در مدینه و شروع عصر هجرت، چالش‌های متنوع و تهدیدات متراکمی علیه مسلمانان آغاز گردید. مشرکان مکه، در رأس مخالفین و از نیرومندترین دشمنان پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، اقدامات گسترده‌ای علیه مسلمانان تدارک دیدند. این مقاله درنظر دارد با اشاره به وضعیت دشوار و پیچیده عصر هجرت، به این موضوع بپردازد که رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در مواجه با تهدیدات و تحرکات مشرکان، چه استراتژی در پیش گرفتند. در این مقاله، با استفاده از متون تاریخی و به روش توصیف و تحلیل تاریخی، به بررسی موضوع پرداخته می‌شود.
نتایج بررسی‌ها حکایت از آن دارد که پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) با توجه به تجربه 13 سال عصر بعثت و واقعیات سیاسی ـ اجتماعی حجاز، استراتژی اتخاذ کردند که براساس آن در برابر توطئه‌های مشرکان و متحدین آن‌ها، فعالانه و با قدرت حاضر شدند و در عرصه تحولات میدانی، با شناسایی فرصت‌ها و اقدام به‌موقع، ابتکار عمل را به‌دست گرفتند. برآیند استراتژی دفاعی مزبور، مهار توان رزمی و خصومت‌ورزی مشرکان، ارتقای موقعیت مسلمانان به جایگاهی برتر، مهم‌تر از آن، دفاع مؤثر و هوشمندانه از اجتماع نوبنیاد مسلمانان و تسهیل امر دعوت بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Defense Strategy of the Messenger of God (PBUH) against the Polytheists in the Era of Migration ; Explaining the Reasons and Its Consequences

نویسنده [English]

  • Bahador Shahriari
Assistant Professor, Imam Hussein University of Tehran Comprehensive
چکیده [English]

With the presence of the Messenger of God (PBUH) in Medina and the beginning of the Hijrah era, various challenges and dense threats against Muslims began. The pagans of Mecca, at the head of the opposition and one of the strongest enemies of the Prophet (PBUH), prepared large-scale actions against the Muslims. This article intends to address the difficult and complex situation of the Hijrah era, to address the issue of what strategy the Messenger of God (PBUH) adopted in the face of threats and movements of the polytheists. In this article, the subject is examined through descriptive and historical analysis.In this article, using historical texts and historical description and analysis, the subject is studied.The results of the studies indicate that the Prophet (PBUH), considering the experience of 13 years of the Besat era and the socio-political realities of the Hejaz, adopted a strategy according to which they actively and strongly opposed the conspiracies of the polytheists and their allies. By identifying opportunities and taking timely action, they took the initiative. The result of this defense strategy was to curb the fighting power and hostility of the polytheists, to elevate the position of the Muslims to a superior position, and more importantly, to effectively and intelligently defend the fledgling Muslim community and to facilitate the invitation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Prophet
  • Hijrah
  • Polytheist
  • Strategy
  • Medina
  •  

    • آرمسترانگ، کارن (1383)، محمد؛ زندگى‌نامه پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ترجمه کیانوش حشمتى‏، تهران؛ انتشارات حکمت.
    • آیتى، محمدابراهیم ‏(1378)، تاریخ پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، مصحح على میرشریفى، تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران.
    • ابن‌العبرى (1377)، مختصر تاریخ الدول، ترجمه عبدالمحمد آیتى، تهران؛ انتشارات علمى و فرهنگى.
    • ابن‌طاهر مقدسی (1374)، آفرینش و تاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنى، تهران؛ آگه.
    • ابن‌خلدون (1363)، تاریخ ابن‌خلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتى، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    • استرآبادى، ‏احمدبن تاج‌الدین (1374)، آثار احمدى تاریخ زندگانى پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ‏تهران؛ میراث مکتوب.
    • ابن‌عمر، محمدبن‌عبدالله (1382)، خلاصه سیرت رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ترجمه و انشاى رفیع‌الدین اسحاق‌بن محمد همدانى قاضى ابرقوه، ‏تهران؛ انتشارات علمى و فرهنگى‏.
    • ابن‌هشام ‏(بی‌تا)، السیره النبویه، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى، بیروت، دارالمعرفه.
    • افتخاری، اصغر (1381)، روش طراحی استراتژی ملی در جمهوری اسلامی ایران، تهران؛ پژوهشکده مطالعات راهبردی.
    • احمدوند، علی‌محمد (1377)، متدولوژی یادگیری در تدوین استراتژی، مجله دانش مدیریت، ش 41-42.
    • برزگر، ابراهیم (1389)، تاریخ تحول دولت در اسلام و ایران، تهران؛ سمت.
    • ‏بیهقى، ابوبکر (1361)، دلائل النبوه، بیهقی، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران؛ علمی و فرهنگی.
    • بوفر، آندره (1366)، مقدمه‌ای بر استراتژی، ترجمه مسعود کشاورز، تهران؛ انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه.
    • بهرام‌نژاد، محسن؛ متولی، عبدالله (1393)، بازشناسی الگوهای جنگ روانی در نبردهای پیامبر اسلام، مجله پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، سال چهارم، شماره سیزده.
    • ثقفی‌عامر، ناصر (1370)، استراتژی در فرآیند تحول، مجله اطلاعات سیمای اقتصادی، تهران؛ شماره 43 و
    • حسینی، سیدمحمود (1378)، مفهوم استراتژی در ادبیات مدیریت، مجله مجتمع آموزش عالی قم، ش 2.
    • شیت خطاب، محمود (1378)، شیوه فرماندهى پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، ترجمه عبدالحسین بینش‏، تهران؛ مرکز تحقیقات سپاه.
    • علی‌عربى، حسین (1383)، تاریخ تحقیقى اسلام‏، قم؛ مؤسسه امام خمینى‏(ره).
    • علیخانی، علی‌اکبر (1386)، تحلیل سیاسی جنگ‌های پیامبر اکرم راهبردی برای امروز، مجله پژوهش‌نامه علوم سیاسی، شماره دوم.
    • فارسی، جلال‌الدین (1363)، گزارش سمینار (1)، تهران؛ انتشارات وزارت خارجه.
    • قمى، شیخ‌عباس (1422)، منتهى الآمال فی تواریخ النبی و الآل، تعریب سیدهاشم میلانى، قم؛ ‏جامعه مدرسین.
    • کرئین، جیمزبراین (1373)، مدیریت استراتژیک، ترجمه محمد صائبی، تهران؛ مرکز آموزش مدیریت دولتی.
    • گارنت، جان (1369)، مطالعات استراتژیک و فرضیات آن، ترجمه هوشمند میرفخرایی، تهران؛ دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
    • لاپیدوس، ایرام (1387)، تاریخ جوامع اسلام، ترجمه علی بختیاری‌زاده، تهران؛ اطلاعات.
    • مبارکفورى، صفى‌الرحمان (1382)، باده ناب، ترجمه محمدبهاءالدین حسینى‏، سنندج؛ کردستان.
    • معروف‌الحسنی، هاشم (1412)، سیره المصطفی، ترجمه ترقی‌جاه حمید، تهران؛ حکمت.‏
    • مقریزی، ‌تقی‌الدین‌احمد (1420)، إمتاع الأسماع، تحقیق محمدعبدالحمید النمیسى، بیروت، دارالکتب العلمیه.
    • منتظری‌مقدم، حامد (1393)، صلح و جنگ در سیره پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم)، مجله معرفت، سال بیست و سوم، فروردین، شماره 196.
    • واقدی، محمدبن‌عمر (1369)، المغازى، ترجمه محمود مهدوى‌دامغانى، تهران؛ مرکز نشر دانشگاهى.
    • یعقوبی، ‌احمد‌ابن‌واضح (1371)، تاریخ یعقوبى، ترجمه محمدابراهیم آیتى، تهران؛ انتشارات علمى و فرهنگی.